Part of the debate – Senedd Cymru am 5:03 pm ar 21 Tachwedd 2018.
Rwy'n gweld y pwynt rydych yn ei wneud, ond rhaid imi ddweud nad wyf yn cytuno ag ef. Credaf fod yna amgylchiadau lle mae'n amlwg nad yw'n briodol atgyfeirio at gynghorydd annibynnol a cheir amgylchiadau eraill lle mae'n amlwg iawn yn briodol ac rwy'n credu bod hynny'n fater o farn fy hun. Ond rwy'n derbyn eich pwynt, ac mae'n rhywbeth y gallwn ei ystyried wrth i'r system weithredu.
Mae'n ddrwg gennyf—. Felly, fel y dywedais, byddai'n edrych i weld, lle y bo'n briodol, lle i droi at gynghorydd neu gynghorwyr annibynnol. Mae'r Llywodraeth gyfan yn cefnogi'r safbwynt na fydd ymddygiad amhriodol, ym mha fodd bynnag a ble bynnag y mae'n digwydd, yn cael ei oddef. Fel y dywedais, rydym wedi siarad yn faith ac yn gadarn yn y Siambr hon ar sawl achlysur—ynglŷn â'r adolygiad rhywedd a'r adroddiad cydraddoldeb a hawliau dynol a gawsom yn ddiweddar—ynglŷn â chwifio'r faner dros y mathau hynny o ymddygiad, ac yn sicr rwy'n awyddus i ychwanegu fy llais at yr holl alwadau y dylai'r lle hwn fod yn chwifio'r faner dros y mathau cywir o ymddygiad.
Yng ngoleuni hynny, mae'r Prif Weinidog wedi ystyried yn ofalus ei ymateb i argymhelliad 12, a fyddai'n galw am sefydlu protocol ar gyfer atgyfeirio cwynion am Weinidogion i swyddfa'r comisiynydd safonau gyda'r comisiynydd yn adrodd i'r corff perthnasol. Ceir sylw yn yr adroddiad fod y gofyniad yng nghod y Gweinidogion—
'Rhaid i’r Gweinidogion gadw eu rolau fel Gweinidogion a’u rolau
fel Aelodau Cynulliad ar wahân'— yn gallu bod yn ddryslyd o bosibl. Nid yw'n farn a rennir gan y Prif Weinidog. Prif ddiben y cymal yw sicrhau bod Gweinidog yn osgoi'r posibilrwydd o wrthdaro buddiannau gwirioneddol neu ganfyddedig os gofynnir iddynt wneud penderfyniad o fewn eu portffolio sy'n effeithio'n uniongyrchol ar eu hetholaeth eu hunain. Lluniwyd y cod i sicrhau nad yw Gweinidogion yn defnyddio cyfleusterau ac adnoddau Llywodraeth Cymru ar gyfer gweithgareddau etholaeth neu blaid wleidyddol y tu allan i'r paramedrau a nodir mewn mannau eraill yn y cod.
Nid yw'r sail resymegol ar gyfer casgliad y pwyllgor fod potensial am ddryswch mewn perthynas â rolau Aelodau Cynulliad a rolau Gweinidogion yn amlwg. Gallai cynnwys y comisiynydd safonau a benodwyd gan, ac sy'n atebol i'r Cynulliad i ymchwilio i gwynion ynglŷn ag ymddygiad Gweinidogion pan fyddant yn amlwg yn gweithredu fel Gweinidogion yn hytrach nag fel Aelodau Cynulliad ynddo'i hun greu'r math o amwysedd atebolrwydd y mae'r pwyllgor yn ceisio ei osgoi mewn gwirionedd.
Mae'r adroddiad yn cyfeirio'n briodol at y cyfleuster sydd gan y Prif Weinidog i atgyfeirio unrhyw fater yn ymwneud ag ymddygiad Gweinidog at gynghorydd annibynnol i'w ymchwilio. Unwaith yn unig y gofynnwyd i gynghorydd ymchwilio a chynghori ar achos, a gwnaed hynny'n ddiwyd ac yn gynhwysfawr gan James Hamilton gydag adroddiad a arweiniodd at ddadl mewn cyfarfod llawn, ac mae'n anodd deall awgrym yr adroddiad y byddai hyder y cyhoedd yn gwella pe bai'r comisiynydd safonau'n ymgymryd â'r rôl. Dyna'n union yw cyngor annibynnol, pa un a yw'r rôl yn cael ei chyflawni gan gynghorydd annibynnol neu'r comisiynydd safonau.
Yr eithriad i hyn fyddai pe bai Gweinidog yn amlwg yn gweithredu yn rhinwedd ei swydd fel Aelod Cynulliad pan ddigwyddodd y camymddygiad honedig, byddai'r Prif Weinidog yn yr amgylchiadau hynny yn ei hystyried hi'n briodol i'r comisiynydd safonau ymdrin â'r mater yn hytrach na'i fod yn cael ei drin o dan god y Gweinidogion.
Felly, am y rhesymau hyn, nid yw'r Llywodraeth yn gallu derbyn yr argymhelliad a wnaed gan y pwyllgor, ond hoffwn orffen drwy ofyn i chi gyd ar draws y Siambr am eich cefnogaeth i hyrwyddo diwylliant o urddas a pharch drwy'r lle hwn, fel y nodwyd yn fedrus ac yn briodol ac y siaradwyd mor angerddol yn ei gylch gan gynifer o'r Aelodau heddiw. Rydym yn cytuno'n llwyr y gall pawb ohonom helpu i newid ymddygiad a diwylliant ac y dylem wneud hynny gan arwain drwy esiampl. Diolch, Lywydd.