Part of the debate – Senedd Cymru am 5:45 pm ar 21 Tachwedd 2018.
Diolch, Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau i'r ddadl, a diolch i'r deisebydd unwaith eto am gyflwyno'r ddeiseb?
Rwyf am grynhoi'n fyr rai o'r sylwadau a wnaed. Gwnaeth Andrew R.T. Davies y pwynt fod ysgol wledig yn aml yn galon i'r gymuned, gan gyfeirio at ysgol Llancarfan yn ei etholaeth fel enghraifft o gau ysgol y ceir dadl gref dros ei chadw ar agor.
Dadleuodd Rhun ap Iorwerth nad oes angen i ysgol fod yn fawr er mwyn rhoi profiad addysgol da, a siaradodd hefyd am yr anhawster i gael athrawon i ysgolion gwledig bach fel cydnabyddiaeth o ba mor anodd yw hi, yn aml, i awdurdodau lleol gadw ysgolion ar agor. Ailadroddodd y pwynt a wnaeth Andrew am ysgolion gwledig yn rhan o'r gymuned. Hefyd, wrth gwrs, gofynnodd am fwy o gymorth ariannol i awdurdodau lleol heb orfod mynd drwy broses o ymgeisio amdano.
Roedd Jane Hutt yn cwestiynu pam y gallai'r gweithdrefnau presennol ddal i arwain at gau ysgolion gwledig llwyddiannus, a hefyd yn cwestiynu pam, yn aml, nad yw dewisiadau amgen bob amser yn cael eu harchwilio'n llawn.
Siaradodd Siân Gwenllian yn gyntaf oll, wrth gwrs, am Ysgol Gymuned Bodffordd a chydnabu wedyn fod yna achosion lle mae ysgolion yn gorfod cau, ond hefyd soniodd am y pellteroedd y gallai disgyblion orfod eu teithio—weithiau hyd at 20 milltir—ac y dylid ystyried hynny wrth wneud penderfyniadau ynglŷn â chau ysgolion gwledig.
I droi at ymatebion Ysgrifennydd y Cabinet, cydnabu gymaint o adnodd cymunedol yw ysgolion gwledig yn aml. Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet mai dyma oedd un o'r rhesymau dros gryfhau'r cod. Hefyd gwnaeth y pwynt fod yn rhaid i'r awdurdodau gynnal ymgynghoriad llawn yn awr cyn cau ysgol mewn gwirionedd, ac mae dyletswydd arnynt i gydymffurfio â gofynion statudol y cod. Nid wyf yn siŵr ei bod hi wedi ateb y ddeiseb mewn gwirionedd wrth ddweud hynny, oherwydd mae'r ddeiseb yn galw am roi rhywfaint o bwysau ar awdurdodau i edrych ar ysbryd y cod yng ngoleuni'r ffaith bod y cod wedi'i gryfhau.
Bydd y Pwyllgor Deisebau yn dychwelyd i ystyried y ddeiseb eto mewn cyfarfod yn y dyfodol. Wrth wneud hynny, byddwn yn ceisio ystyried ymateb y deisebydd i'r pwyntiau a godwyd heddiw, ac wrth gwrs, yr ymateb gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg. Ar ran y Pwyllgor Deisebau, rwy'n ddiolchgar i'r holl Aelodau am eu cyfraniadau ac am y cyfle i drafod y mater hwn heddiw. Diolch.