7. A wnaiff Arweinydd y Tŷ ddatganiad am rôl chwaraeon o ran mynd i'r afael â thrais yn erbyn menywod? OAQ53094

Gwnaf, yn wir. Rydym yn gwybod bod astudiaethau yn dangos bod cynnydd sydyn mewn achosion o drais domestig yn dilyn digwyddiadau chwaraeon, felly rwyf yn disgwyl i'r sector chwaraeon hybu'r neges gadarn bod trais yn erbyn menywod yn hollol annerbyniol ac i gymryd camau o fewn eu rhengoedd eu hunain. Dylem ni hybu effeithiau a chanlyniadau cadarnhaol chwaraeon gan wneud yn siŵr bod yr agweddau negyddol yn hysbys.

Hoffwn ddiolch i arweinydd y tŷ am yr ateb hwnnw, ac rwyf yn siŵr ei bod hi’n ymwybodol, fel y mae hi wedi ei ddweud yn gwbl gywir, mae astudiaethau wedi cysylltu digwyddiadau chwaraeon mawr â chynnydd mewn adroddiadau o drais yn y cartref, heb sôn am y trais nad yw’n cael ei gofnodi. Er enghraifft, yn ystod Cwpanau pêl-droed y Byd yn 2002, 2006 a 2010, cofnododd Heddlu Caerhirfryn gynnydd o 38 y cant mewn trais yn y cartref ar y dyddiau hynny pan oedd Lloegr yn colli, ac rwyf yn deall bod hyn yn wir ar gyfer twrnameintiau mwy diweddar hefyd. Yn debyg i hynny, mae Heddlu De Cymru wedi cofnodi cynnydd mewn adroddiadau pan fo Cymru yn chwarae rygbi yn erbyn Lloegr yng Nghaerdydd, ac, yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae troseddau wedi codi 79 y cant, o gymharu â’r wythnos flaenorol.

Nawr, mae'n bwysig cofio nad yw menywod yn wynebu trais a chamdriniaeth a achosir gan eu partneriaid bob dydd yn unig, dim ond ar y diwrnodau pan fo chwaraeon ar y teledu—mewn gwirionedd, mae hyn yn digwydd bob dydd; rwyf yn ymddiheuro am hynny. Dirprwy Lywydd, gall atyniad eang chwaraeon, fodd bynnag, gael ei ddefnyddio i ymgysylltu â dynion i ddod â nhw at ei gilydd a'u cefnogi nhw mewn unrhyw wrthdaro ynghylch y materion hyn ac yn sail i drais yn y cartref ar y cyd â grymuso menywod a'r dyhead am gydraddoldeb rhyw.

Rwyf wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda fy nhîm pêl-droed i ar lawr gwlad—Clwb Pêl-droed y Nomadiaid yng Nghei Connah—i hybu ymgyrch y Rhuban Gwyn. Rwyf hefyd yn falch iawn fy mod wedi gweithio gydag Undeb Rygbi Cymru a Chlwb Pêl-droed Sir Casnewydd yn ddiweddar, ochr yn ochr â'm cyd-Aelodau, John Griffiths a Jayne Bryant. Felly, a wnaiff arweinydd y tŷ groesawu ymrwymiad clybiau a sefydliadau chwaraeon, ac a wnaiff hi ymrwymo, neu’n wir, annog y Gweinidog nesaf gyda hyn yn ei bortffolio, neu ei phortffolio, i weithio ochr yn ochr â’r Gweinidog chwaraeon ar y mater pwysig iawn hwn? Oherwydd, Dirprwy Lywydd, rwyf yn credu y bydd yr Aelodau ar draws y Siambr hon yn cytuno, ennill neu golli, nad oes esgus dros drais yn y cartref.

Rwyf yn llongyfarch yn fawr iawn llawer o'r clybiau chwaraeon ledled Cymru, ac yn enwedig y fersiynau gwrywaidd o'r clybiau chwaraeon sydd wedi bod yn weithgar iawn yn ymgyrch y Rhuban Gwyn. Mae llawer o'r clybiau o amgylch—y Gweilch yn benodol, er enghraifft, a'u rhaglen gymunedol a'r Swansea Whites a nifer o rai eraill ar draws—. Mae'n annheg eu henwi nhw, mewn gwirionedd, gan fod nifer fawr ohonyn nhw'n cymryd rhan yn yr ymgyrch.

Fe wnaethom ni ail gynnal yr ymgyrchoedd Dyma Fi a Paid Cadw'n Dawel yn ystod 16 diwrnod o gemau rhyngwladol yr hydref a chefnogi, fel y gwyddoch, ymgyrch y Rhuban Gwyn; roeddech chi'n gefnogwr amlwg iawn eich hun. Rydym yn bwriadu eu cynnal nhw unwaith eto yn y gwanwyn yn ystod y gemau rhyngwladol. Y syniad yw cael y lefel o ymwybyddiaeth a gawsom ni ar gyfer Kick It Out gyda digwyddiadau chwaraeon, fel bod dynion sy'n gefnogwyr yn deall nad yw hyn yn ymateb derbyniol i siom, neu mewn gwirionedd, yn ddigon rhyfedd, llawenydd mewn chwaraeon, gan fod y cynnydd sydyn yn digwydd pan fyddwch yn ennill neu'n colli, sy'n eithaf gofidus. Ond i bwysleisio pwysigrwydd chwaraeon. Felly, rydym ni'n ymwybodol iawn ohono fe; rydym yn cynnal ymgyrchoedd unwaith eto, rydym ni wedi eu hariannu nhw i wneud hynny, a byddwn yn sicr yn talu teyrnged i'r clybiau chwaraeon hynny sydd wedi ymuno, oherwydd ei bod hi'n bwysig iawn bod gan ddynion ifanc yr esiamplau cywir i'w dilyn a'u bod nhw'n gwybod nad hynny yw hanfod gwrywdod.

Diolch yn fawr iawn, arweinydd y tŷ.