1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am weithredu cynlluniau datblygu lleol yng Nghanol De Cymru? OAQ53120

Mae gan ranbarth Canol De Cymru reolaeth lwyr o gynlluniau datblygu lleol. Awdurdodau cynllunio lleol, darparwyr seilwaith a datblygwyr sy'n gyfrifol am eu gweithredu.

Prif Weinidog, yng Ngorllewin Caerdydd, yr ardal yr ydych chi i fod i'w chynrychioli, mae cefn gwlad a meysydd glas yn cael eu dinistrio ar hyn o bryd i wneud lle ar gyfer tai drud na all y rhan fwyaf o bobl leol eu fforddio. Bydd y datblygiadau yn arwain at o leiaf 10,000 o geir ychwanegol ar y ffyrdd bob un dydd, ac mae'r ffyrdd hyn eisoes yn llawn lorïau sy'n taranu drwy ein cymunedau. Rydych chi wedi bod yn aelod o'r Cabinet ers 2013, ond er hynny nid ydych chi wedi gallu dylanwadu unrhyw newid i bolisi Llywodraeth Cymru i ddiogelu ein cymunedau rhag y dinistr amgylcheddol hwn. Wel, fel Prif Weinidog, nid oes lle i guddio mwyach, nac oes, felly pam ydych chi'n eistedd yn ôl a gadael i feysydd glas Gorllewin Caerdydd gael eu dinistrio gan ddatblygwyr corfforaethol?

Llywydd, a gaf i sicrhau'r Aelod y bydd ei gyfraniad yn cael ei ystyried gyda'r holl ddifrifoldeb y mae'n ei haeddu.

Cwestiwn ymarferol sydd gen i. Oherwydd natur gyffiniol y cynlluniau datblygu hynod uchelgeisiol ar gyfer tai ar hyd yr M4, i'r gogledd o Gaerdydd a thua'r gorllewin, o ogledd Caerdydd yn rhanbarth Canol De Cymru, drwy'r rhannau deheuol cyfagos o Bontypridd, ymlaen i ogledd Pen-y-bont ar Ogwr, ceir rheidrwydd cynyddol i wneud yn siŵr bod yr holl awdurdodau lleol yn siarad â'i gilydd, yn gweithio gyda'i gilydd, yn datblygu eu cynlluniau gyda'i gilydd i osgoi sefyllfa lle mae cyfres o nodau uchelgeisiol canmoladwy mewn un ardal yn arwain at niweidio'r nodau canmoladwy mewn un arall. Felly, oni bai bod cynlluniau yn cael eu cydgysylltu, yr hyn y gallai fod gennym yn y diwedd, nid yn unig gan awdurdodau lleol, ond awdurdodau trafnidiaeth hefyd, yw tagfeydd llwyr yn hytrach na rhyddhau'r potensial economaidd. Nawr, mae arweinwyr Cynghorau Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf a Phen-y-bont ar Ogwr eisoes yn gweithio gyda'i gilydd i gynllunio eu ffordd drwy hyn, ond a gaf i ofyn i'r Prif Weinidog—a'i groesawu i'w gwestiynau i'r Prif Weinidog cyntaf hefyd, gyda llaw—pa ran strategol y gall Llywodraeth Cymru ei chwarae i sicrhau bod y seilwaith trafnidiaeth yn bendant ar waith i hwyluso'r cynlluniau mawr ar gyfer tai newydd i arwain at gannoedd ar gannoedd o berchnogion cartrefi hapus ac nid etholwyr sarrug, wedi eu dal mewn tagfeydd?

Wel, a gaf i ddiolch i Huw Irranca-Davies am y cwestiwn atodol pwysig yna? Wrth gwrs, mae'n iawn am y ffaith fod cydgysylltu rhwng gwahanol awdurdodau lleol sydd â buddiannau a rennir o wneud yn siŵr bod datblygiadau tai yn diwallu anghenion tai eu hetholwyr, a'r seilwaith sydd ei angen i wneud datblygiad llwyddiannus, a bod yr awdurdodau lleol hynny yn gweithio'n agos gyda'i gilydd. Mae Llywodraeth Cymru wedi deddfu i greu'r amodau lle gall awdurdodau lleol ddod ynghyd i lunio cynlluniau datblygu strategol, ac roeddwn i'n falch o weld awdurdodau bargen prifddinas Caerdydd yn dod at ei gilydd i ddatblygu cynllun o'r fath ar gyfer yr ardal  ehangach honno. Ac edrychaf ymlaen eleni at weld sut mae'r bwriad hwnnw yn troi'n gamau gweithredu ymarferol.

Ar yr un pryd, bydd yr Aelod yn ymwybodol, mi wn, o'r holl gamau sy'n cael eu cymryd i greu gorsaf Pen-y-bont ar Ogwr fel canolbwynt trafnidiaeth strategol ar gyfer yr ardal, ac i wneud yn siŵr bod pobl sy'n byw yn y tai newydd hynny—y tai newydd hynny y mae angen hollbwysig amdanynt—yn gallu  cyrraedd gweithleoedd a mannau adloniant yn rhwydd ac yn gyfleus o'u cartrefi newydd.

Rwy'n credu mai'r hyn y gall y rhan fwyaf o wleidyddion gytuno arno, Prif Weinidog, yw bod y system gynllunio bresennol yn feichus iawn ac nad yw'n gwasanaethu llawer o bobl yn dda iawn, a bod yn deg. Mae cynlluniau datblygu lleol yn cael eu rhwystro ac, yn aml iawn, yn cael eu hoedi. Pa flaenoriaeth ydych chi, fel Prif Weinidog newydd, yn ei rhoi i ailwampio'r system gynllunio yma yng Nghymru, fel bod gennym ni system gynllunio sy'n addas i'w diben, sy'n sicrhau bod y tai sydd eu hangen arnom i gyd-fynd ag economi fodern, ddynamig yn cael eu hadeiladu, ac sydd, yn y pen draw, yn cymryd i ystyriaeth y pryderon difrifol y mae llawer o etholwyr yn eu codi am y ddarpariaeth o feddygfeydd teulu, ysgolion a seilwaith trafnidiaeth?

A gaf i gytuno ag Andrew R.T. Davies bod cyfres o bryderon am y ffordd y mae'r system gynllunio, y system dai, y system drafnidiaeth yn rhyngweithio â'i gilydd er budd y dinesydd? Rydym ni'n gwybod bod y rhain yn heriau sy'n ein hwynebu nid yn unig yng Nghymru; bu rhywfaint o waith pwysig a wnaed gan ei blaid ef drwy'r Llywodraeth yn San Steffan, yn Llundain, er enghraifft, yn ystyried y rhesymau pam nad yw caniatâd cynllunio a roddir yn troi'n dai sy'n cael eu hadeiladu ar gyfer pobl sydd eu hangen ar frys. Rwyf i wedi gweld, wrth gwrs, y ddogfen polisi tai y mae ei blaid ef wedi ei chyhoeddi yma yn y Cynulliad. Un o'r pethau yr oedd yn galw amdano oedd aelod Cabinet â chyfrifoldeb dros dai a chynllunio. A bydd wedi sylwi, mi wn, bod gennym ni Weinidog o'r fath yma yn Llywodraeth Cymru.