Diolch, Dirprwy Lywydd. Siawns fod pawb yn gwybod bod gwasanaethau gofal cymdeithasol i oedolion yng Nghymru yn wynebu pwysau digynsail a'u bod yn cael trafferth i ddiwallu gofynion ariannol a chymdeithasol cynyddol poblogaeth sy'n heneiddio. Fel y dywedodd Gomisiynydd Pobl Hŷn blaenorol Cymru, Sarah Rochira, wrth y Pwyllgor Cyllid, mae cymorth gofal cymdeithasol yn beth tyngedfennol, yn helpu pobl agored i niwed i fyw'n annibynnol. Fodd bynnag, mae'r cymorth tyngedfennol hwn yn gwegian wrth geisio ymateb i'r galw presennol. Er enghraifft, mae data gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn dangos fod dros 800,000 o'r 3.1 miliwn o bobl sy'n byw yng Nghymru yn awr yn 60 oed neu hŷn, gydag oddeutu traean o'r rhain dros 75 oed—dim ond cynyddu a wnaiff hyn yn y blynyddoedd i ddod. Hefyd, ar hyn o bryd mae gan Gymru y gyfradd uchaf o salwch hirdymor yn y DU, hon yw'r agwedd fwyaf costus o ofal y GIG, lle gwelwyd cynnydd blaenorol o 105,000 i 142,000 rhwng 2001 a 2010. O ganlyniad, disgwylir i'r pwysau ar wasanaethau gofal cymdeithasol i oedolion gynyddu tua 4.1 y cant bob blwyddyn. I ariannu hyn yn llawn byddai angen £1 biliwn ychwanegol erbyn 2030, yn ôl y Sefydliad Iechyd. Mae hyn yn anghyraeddadwy ar y lefelau presennol o fuddsoddi a chymorth. Fel y cydnabu Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, mae'r pwysau hyn wedi arwain at ddiffyg ariannol. Mae Llywodraeth Cymru yn dal i fethu ag ariannu rhai gwasanaethau hanfodol yn ddigonol. Nid yw'r addewid o £60 miliwn ychwanegol a roddwyd yng nghyllideb 2019 hyd yn oed yn dechrau cyflawni'r angen. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn credu hefyd y gellid gwario'n well drwy edrych ar rai o'r gostyngiadau o wariant gwastraffus gan Lywodraeth Lafur bresennol Cymru. Nid oes ond rhaid inni edrych ar y mesurau arbennig sydd mewn grym yn awr yn erbyn Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr, lle mae £10 miliwn wedi ei wario, ac eto, mewn tair blynedd a hanner, nid ydym ni wedi gweld unrhyw welliant. Oni fyddai hi wedi bod yn llawer gwell petai'r gwariant hwn wedi ei gynnwys mewn cyllideb gofal cymdeithasol a'i roi i awdurdodau lleol? Mae'r awdurdodau lleol eisoes yn gwario dros £550 miliwn ar ofal cymdeithasol i'r henoed ond mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn darogan yn awr y bydd pwysau ychwanegol o £344 miliwn ar wasanaethau gofal cymdeithasol erbyn 2021-22. Mae'r rhain yn ffigurau anhygoel o uchel ac yn rai sy'n peri pryder mawr.

Ar wahân i'r diffyg ariannu uniongyrchol, mae'r Llywodraeth dro ar ôl tro wedi camreoli arian y gellid a bod wedi ei ddefnyddio i wella ansawdd gwasanaethau gofal cymdeithasol. Pa fanteision sydd yna i'r bobl agored i niwed hynny sydd â gwir angen am y gwasanaethau hyn o'r £221 miliwn a wariwyd ar ardaloedd menter anghystadleuol? Hefyd, onid oes 18 mis ers i'r parc moduro £100 miliwn yng Nglynebwy gael ei gyhoeddi? Nid ydym ni wedi gweld unrhyw sylfeini wedi eu gosod nag un swydd wedi ei chreu yn sgil y buddsoddiad honedig. Yn wir, mae hyn yn dechrau digwydd yn rheolaidd gyda'r Llywodraeth Lafur hon.

Mae'r bwlch ariannu wedi ymestyn i'r graddau fod angen i'r buddsoddiad mewn gofal cymdeithasol i oedolion gynyddu o 4 y cant bob blwyddyn, gan gynyddu'r gwariant i £2.3 biliwn. Ac mae hyn yn ôl y Sefydliad Iechyd.

Nawr, ar y llaw arall, mae Llywodraeth y DU ar fin cyhoeddi Papur Gwyrdd sy'n cwmpasu amrywiaeth eang o faterion, yn cyfleu eu gweledigaeth ehangach ar gyfer system gynaliadwy o ofal cymdeithasol. Byddai hyn yn cael ei weithredu drwy feysydd megis cynllunio gweithlu, gan gefnogi'r sector gyda buddsoddiad o £2 biliwn rhwng 2018 a 2021 er mwyn cael y bobl briodol i'r swyddi priodol, neu ystyried gwasanaeth gofal sy'n fwy cyfannol ac sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn.

Yn ei adroddiad diweddaraf, mae'r Athro Holtham yn cyflwyno achos dros ardoll gofal cymdeithasol. Fodd bynnag, fel y mae'r Pwyllgor Cyllid wedi cynghori, a bydd hyn yn cael ei drafod eto yfory, bydd angen i Lywodraeth Cymru allu cyfiawnhau sut y defnyddir unrhyw arian a godir ac i ddangos ei effaith. Mae rhybuddion eraill yn cynnwys ei gyfaddefiad y bydd angen ymchwil pellach i atal dibyniaeth ar ffigurau dros dro yn ogystal â rheoli effaith materion gweinyddol cymhleth a chostus, neu gadewch i ni edrych ar y pryderon a soniodd Age Cymru amdanyn nhw o ran neilltuo arian, sy'n pryderu y byddai arian yn cael ei ddargyfeirio gan fympwy Gweinidogion megis y gronfa yswiriant gwladol.

Er gwaethaf y pryderon hyn, mae'r neges sylfaenol yn parhau i fod yr un fath—mae'r gwasanaeth gofal cymdeithasol i oedolion yng Nghymru yn gwegian. Mae'r rhai sy'n gweithio yn ein sector gofal dan straen aruthrol ac mae ein gwasanaethau yn wynebu galw cynyddol a phwysau ariannol cynyddol.

Rwy'n credu, ac rwy'n deall ac yn cytuno â chi, Gweinidog, bod angen inni edrych ar hyn mewn ffordd wirioneddol gynhwysfawr, gwirioneddol aeddfed, ac rwy'n credu ei bod hi bellach yn ddoeth i ni symud ymlaen, i weithio ar y cyd, ar draws y ffiniau gwleidyddol ac mae gwir angen inni ddechrau cael trafodaethau difrifol ac anodd ynglŷn â gofynion ariannu ein gofal cymdeithasol yn y dyfodol. Diolch.