Rwy'n codi i siarad gyda chalon drom ar ran y grŵp Llafur. Yn gyntaf, hoffwn fynegi ein cydymdeimlad ni i gyd â gwraig Steffan, Shona, ei fab, Celyn, a'i holl deulu a'i ffrindiau. Roedd Steffan mor fawr ei barch yng ngolwg Aelodau o bob plaid ar draws y Siambr hon ac roedd llawer o edmygedd ohono. Roedd ei ddeallusrwydd craff yn glir, fel yr oedd ei afael ar y materion allweddol a'i angerdd gwirioneddol i wella cyflwr Cymru. Ac yn y gwaith a wnaeth, yn gyntaf ar gynnig Bil parhad UE, a'i waith ar 'Ddiogelu dyfodol Cymru' wedi hynny, bydd yn sicr o adael etifeddiaeth rymus yma yng Nghymru.

Hoffwn sôn hefyd am ychydig o bwyntiau personol, gan i mi gyrraedd yn y Siambr hon ym mis Mai 2016, yr un pryd yn union â Steffan, ac fe'm trawyd i'n gyflym iawn pa mor amhleidiol mewn gwirionedd yw natur y Siambr hon hefyd. Steffan wnaeth chwarae'r rhan allweddol wrth dangos hyn i mi yn y lle cyntaf, gan fod y ddau ohonom ni'n gwasanaethu ar BIPA gyda'n gilydd—y Cynulliad Seneddol Prydeinig-Gwyddelig. Rwy'n cofio cyfarfod gydag ef a chynrychiolwyr eraill cyn ein taith gyntaf a theimlo braidd yn anniddig o ran sut y byddwn yn gallu dod ymlaen gydag Aelodau o bleidiau eraill yn ystod y daith honno. Ond neidiodd Steffan dros ben y rhwystrau diogelwch yn Nhŷ Hywel, cymaint oedd ei frwdfrydedd am y gwaith yr oeddem ni ar fin ei wneud, ac yn sicr fe chwalwyd unrhyw rwystrau a oedd yn bodoli.

O hynny ymlaen, fe ddysgais nad oedd dim na allai ef ei drafod a dangos gwybodaeth eang iawn amdano, fel y soniodd yr Aelodau eraill, yn enghreifftiau rhyngwladol, cenedlaethol a lleol. Roedd dyfnder yr wybodaeth a feddai arno ym mhob maes o wleidyddiaeth a'i angerdd yn gwbl ryfeddol. Ond byddai bron pob sgwrs a gefais gydag ef yn troi'n ôl bob amser at ei deulu, ac roedd hynny'n rhywbeth a wnaeth argraff wirioneddol arnaf i. Roedd yn amlwg yn ddyn teulu i raddau helaeth iawn, yn dad balch iawn, a siaradai'n annwyl iawn am ei wraig a'i rieni hefyd, a sut yr oedden nhw wedi dylanwadu ar ei wleidyddiaeth.

Bydd ei dalent, yn ddi-os, yn golled enfawr i'w blaid, Plaid Cymru, ac yn golled enfawr i genedl y Cymry hefyd, ond wrth gwrs, yn bwysicach, yn golled i'w deulu a'i gyfeillion. Fel Steffan, rwyf innau hefyd yn hanesydd yn y bôn, ac rwy'n hyderus, pan gaiff hanes y pumed Cynulliad hwn ei ysgrifennu a'r bennod hon yn hanes Plaid Cymru, bydd gwaith Steffan yn llusern olau.