Does dim dwywaith nad yw hwn wedi bod yn setliad anodd, caled iawn, i lywodraeth leol yng Nghymru. Fel y dywedodd Rhun ap Iorwerth yn gynt, mae'r grant creiddiol i lywodraeth leol wedi cwympo 22 y cant ers 2009-10. Bûm yn gynghorydd sir yn Abertawe am sawl blwyddyn, fel ambell i un arall yma, ac roedd y pwysau ariannol ar ein siroedd yn glir bryd hynny. Ac mae hi wedi gwaethygu yn sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf hyn. Nid yw sôn am Oliver Twist yn ymateb teilwng i'r argyfwng ariannol chwaith.

A'r effeithiau mae hyn yn ei gael: wel, clywsom wythnos diwethaf, yn y dadleuon ar gyllid gofal cymdeithasol, am yr heriau sy'n wynebu gofal cymdeithasol. Mae ariannu gofal yn dod o dan adain llywodraeth leol, ac mae'r gwariant ar ofal cymdeithasol yn sylfaenol wedi aros yn fflat ers 2009-10, er y cynnydd am y galw am wasanaethau, a'r cynnydd mewn costau staffio ar y llaw arall hefyd—cynnydd mewn cyflogau, pensiynau a chytundebau allanol. A rhai elusennau gofal lleol yn rhoi eu cytundebau yn ôl i'r siroedd achos diffyg arian. Canlyniad diffyg arian am wasanaethau gofal ydy bod y trothwy i dderbyn gwasanaeth yn codi bob blwyddyn, gyda'r canlyniad bod ein pobl hŷn, unig, bregus yn aml ddim yn cyrraedd y trothwy ac felly ddim yn cael unrhyw wasanaeth o gwbl. 'Dim problem', meddwch chi, 'Talwch amdano', fel clywsom ni wythnos diwethaf, ond nid yw hynna'n ddewis i nifer fawr o'n pobl hŷn, heb arian, heb deulu, mewn unigrwydd, a phobl yn marw fel canlyniad i'r diffyg gofal. Dau ddeg dau o filoedd o bobl yn marw uwchben y disgwyl yn Lloegr bob blwyddyn achos dim gofal, a lle mae yna deulu, mae'r pwysau'n drwm iawn ar ofalwyr gwirfoddol y teulu. Dyna ganlyniadau penderfyniadau cyllid a thorri gwasanaethau a diffyg gwasanaethau gofal yn y gymuned yn peri i bobl orfod aros mewn gwlâu drudfawr mewn ysbytai hefyd. Fel dywedais yr wythnos diwethaf, mae gofal yn teilyngu'r un ateb ag iechyd, hynny yw, gwasanaeth gofal cenedlaethol wedi'i ariannu o drethiant cyffredinol, gyda staff cyflogedig a dawnus wedi'u cofrestru'n union fel nyrsys a meddygon y gwasanaeth iechyd. 

Gwnaf i droi at addysg, hefyd. Fel cadeirydd corff llywodraethol ysgol gynradd yn Abertawe ers rhai blynyddoedd rŵan, dwi'n gweld bob dydd bod ein hysgolion o dan bwysau enbyd hefyd. Codiadau cyflogau teilwng i'n hathrawon, codiadau i bensiynau athrawon hefyd—eto, teilwng iawn, ond nid yw'r arian yn llifo lawr o Lywodraeth y Deyrnas Unedig na Llywodraeth y Cynulliad yn gwneud yn iawn am y codiadau teilwng yma chwaith. Mae'r penderfyniadau'n cael eu gwneud; dydy'r arian ddim yn llifo fel canlyniad, yn enwedig yn nhermau pensiynau, a gyda phwysau caled ar gyllidebau ein siroedd, mae arian wrth gefn ein hysgolion yn cael ei erydu'n gyflym iawn, iawn. Amser caled, yn wir, i lywodraeth leol. Ni allwn gefnogi hyn. Byddwn yn pleidleisio yn erbyn y cynnig. Diolch yn fawr.