Part of the debate – Senedd Cymru am 7:19 pm ar 22 Ionawr 2019.
A gaf i gymeradwyo'r Llywodraeth am gyflwyno cyfres o ddatganiadau heddiw ar baratoi ar gyfer Brexit heb gytundeb? A gaf i gymeradwyo'r Gweinidog Brexit a'r Cwnsler Cyffredinol, i ddefnyddio cyfatebiaeth griced, am aros wrth y crîs, dangos stoiciaeth, wrth i bwerau ei lais bylu? [Chwerthin.] Mae'n gwneud yn eithriadol o dda.
Mae hen ddihareb Maleiaidd, sef: paratowch yr ymbarél, cyn iddi fwrw glaw. A dyma beth yr oeddem yn gobeithio y bu Llywodraeth y DU yn ei wneud dros y ddwy flynedd ddiwethaf, ond dyma ni nawr yn ystyried paratoadau ar gyfer dilyw. Felly, rwy'n croesawu'r datganiadau hyn. Wrth gwrs, mae Malaia yn ardal o'r byd lle y mae un o gefnogwyr mwyaf amlwg Brexit wedi penderfynu lleoli ei bencadlys—yn Singapore—ar ôl penderfynu eisoes y byddai ei weithgynhyrchwyr ceir trydan yn Singapore hefyd. Pan ddisgrifiodd rhai o gefnogwyr Brexit y potensial ar gyfer Brexit a Brexit â 'chytundeb caled' fel, 'Byddem ni fel Singapore', yn gorwedd ychydig oddi ar orllewin Ewrop, nid wyf yn credu eu bod wedi bwriadu y byddai holl gefnogwyr Brexit yn ffoi i'r cyfeiriad arall i Singapore, ond dyna ni.
Tybed a fyddai'n rhoi rhywfaint o sicrwydd i grŵp yr wyf i newydd gyfarfod ag ef, ynghyd â David Rees ac eraill, sef y grŵp dur—y grŵp dur yn Tata, sy'n agos at fy etholaeth i, sydd â miloedd o weithwyr, ond hefyd eu teuluoedd, sy'n ddibynnol ar fuddsoddiad. Pob clod i Tata, sy'n buddsoddi—ac mae'r pontio i'r perchnogion newydd yn datblygu—mae'n rhaid inni weld y canlyniad, ond maen nhw'n buddsoddi arian sylweddol yn y safle hwnnw. Ond fe wnaethon nhw'r pwynt wrthyf cyn i mi adael y cyfarfod bod 30 y cant o'r dur y maen nhw'n ei weithgynhyrchu yn mynd i'r diwydiant moduron; mae 80 y cant ohono yn mynd i'r diwydiant moduron yn y wlad hon. Mae effaith Brexit arnyn nhw, er eu bod yn buddsoddi, yn sylweddol, ac maen nhw'n ceisio sicrwydd, yn y baradwys y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi cyfeirio ato, y mae rhai wedi ei ddisgrifio fel, 'bydd yn hawdd; byddwn ni'n camu oddi ar y clogwyn, a hei, bydd hi'n fusnes fel arfer'—nid ydyn nhw'n gweld y sefyllfa yn yr un modd, ac maen nhw'n ceisio sicrwydd y byddan nhw'n cael eu diogelu rhag effaith a thariffau, mewn gwirionedd, os ydym ni'n gadael. Nid rheolau Sefydliad Masnach y Byd yn unig, mewn gwirionedd, maen nhw'n gofyn, 'Wel, beth mae'r Llywodraeth yn eu sefydlu fel rhwystrau newydd, oherwydd gallem ni gael llwyth o fewnforion rhad? Rydym ni wedi bod yn y sefyllfa hon o'r blaen o ran dur yn y wlad hon.' Felly, dyma'r realiti caled. Felly, pa sicrwydd, fe fyddwn i'n gofyn i'r Gweinidog, y gallwn ni ei gael ar eu cyfer, a'n bod yn ystyried hyn?
A gaf i ofyn iddo a yw'n cytuno â mi ai peidio hefyd nad mater o godi bwganod ac ati yw hyn, fel sydd wedi ei nodi heddiw, ac ailadrodd ymgyrch i godi ofn, oherwydd nid dim ond y Blaid Lafur yw hyn. Yn wir, heddiw rydym yn gweld penawdau sy'n dweud y gallem fod ag, un, dau neu dri dwsin o Weinidogion Ceidwadol yn ymddiswyddo, mewn gwirionedd, oni bai y cânt bleidleisio yn y Senedd i atal Brexit heb gytundeb. Maen nhw'n deall hyn yn dda iawn. Mae'r Ysgrifennydd busnes, Greg Clark, wedi dweud ar goedd y bydd hyn yn achosi difrod anfesuradwy i'r DU. Mae'r Gweinidog amddiffyn, Tobias Ellwood, yn un arall, gan ystyried yr effaith ar amddiffyn. Mae prif weithredwr y gwasanaeth sifil wedi dweud na fydd y DU byth yn gwbl barod ar gyfer Brexit, ac mae'n bwriadu symud 5,000 o staff i ganolfan gorchymyn a rheoli argyfwng. Ac mae'r Gweinidog busnes—hynny yw, mae'r rhain yn bobl sydd yn y rheng flaen o ran ymgysylltu â phobl y bydd hyn yn effeithio arnyn nhw—Richard Harrington, wedi datgan heddiw bod ymadael heb gytundeb yn drychineb llwyr i'r wlad ac mae'n darogan y gallai orfodi safleoedd Jaguar a Mini i gau. Gallwn i fynd ymlaen ac ymlaen. A fyddai'n cytuno â mi, mewn gwirionedd, yn hytrach nag ymgyrch codi ofn a chodi bwganod, yr hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud yn y fan yma yw llunio naratif gwirioneddol am y risgiau ac yna'r hyn y gallwn ni ei wneud, fel y gwnaed y prynhawn yma, i baratoi ar eu cyfer mewn gwirionedd?
Rwy'n cytuno â'i ddadansoddiad ef nad mater o ba un a gawn ni ein taro gan Brexit heb gytundeb yw hyn; mae'n fater o ba mor galed. Ond a gaf i ofyn dau gwestiwn olaf? Rwyf wedi edrych yn fanwl ar wefan Paratoi Cymru/Preparing Wales a byddwn yn argymell wrth bob aelod eu bod nhw'n edrych arni. Byddwn yn gofyn iddo, fel Gweinidog Brexit a'r Cwnsler Cyffredinol: beth arall allwn ni ei wneud i ledaenu honno? Oherwydd mae'n eglur, mae'n ddealladwy iawn, mae hi yn y math o iaith y gall busnesau yn fy etholaeth i a'm hetholwyr eu hunain edrych arni. Mae'n cyfeirio at gymorth, cefnogaeth a chyngor. Beth arall allwn ni, fel Aelodau Cynulliad, ei wneud a beth arall all y Llywodraeth ei wneud, i rannu'r wybodaeth honno mewn gwirionedd?
Yn olaf, diolch iddo ef a'r Prif Weinidog am ymddangos o flaen y grŵp cynghori ar Ewrop a hefyd pwyllgor monitro'r rhaglen yr wythnos ddiwethaf ac rwy'n edrych ymlaen at eu croesawu'n ôl unwaith eto. A fyddai'n cydgysylltu â Gweinidogion eraill yn y Llywodraeth sydd hefyd yn rhan o'r gwaith o greu cynlluniau wrth gefn ar gyfer Brexit a chynllunio ar gyfer ymadael heb gytundeb, dim ond i dynnu eu sylw at y ffaith ei bod yn bosibl iawn y gallai rhai o'r pwyllgorau hyn—pwyllgor monitro'r rhaglen a'r grŵp cynghori ar Ewrop—hefyd ofyn iddyn nhw fod ar gael ar ryw adeg i weld y cynlluniau parodrwydd mewn gwahanol rannau o'r Llywodraeth ar gyfer y sefyllfa ymadael heb gytundeb?