Ar 10 Ionawr 1879, croesodd tair colofn o filwyr Prydeinig yr afon Buffalo i mewn i Wlad y Zwlw, De Affrica, gan adael tua 1,800 o filwyr o 24ain Gatrawd y Milwyr Traed yn y gwersyll yn Isandlwana. Ar 22 Ionawr, amgylchynodd tua 20,000 o luoedd Brenin Gwlad y Zwlw, Cetshwayo, y gwersyll Prydeinig. Arweiniodd y frwydr a ddilynodd at un o'r gorchfygiadau gwaethaf a gofnodwyd erioed gan y fyddin Brydeinig. Lladdwyd dros 1,300 o amddiffynwyr y gwersyll.

Gyda'r nos ar 22 Ionawr, disgynnodd tua 3,000 o ryfelwyr Zwlw, yn ffres o'r gyflafan yn Isandlwana, ar Rorke's Drift, a gâi ei amddiffyn gan lu o 140 o ddynion yn unig, yn cynnwys milwyr o'r 24ain Gatrawd o Filwyr Traed, Cyffinwyr De Cymru. Parhaodd y frwydr a ddilynodd drwy'r nos ac i mewn i'r 23 Ionawr. Roedd digwyddiadau'r noson honno a'r diwrnod wedyn yn mynd i fod yn un o funudau gwychaf y Fyddin Brydeinig. Yn erbyn pob disgwyl, gwrthsafodd y garsiwn yn Rorke's Drift ymosodiad ar ôl ymosodiad gan rai o ymladdwyr brodorol mwyaf ffyrnig a dewr Affrica gyfan.

Daeth yr ymladd i ben pan alwodd y Tywysog Zwlw, Dabulamanzi, mewn arddangosiad o drugaredd mawr ac i gydnabod dewrder ei gydryfelwyr, ar ei filwyr i roi'r gorau i ymladd, saliwtiodd y garsiwn a thynnodd yn ôl. Yn dilyn hynny, dyfarnwyd 11 croes Victoria am amddiffyn Rorke's Drift mor ddewr, y nifer uchaf o groesau Victoria a roddwyd erioed mewn un frwydr. Ar y diwrnod hwn, gant a deugain o flynyddoedd ers y frwydr honno, mae'n briodol ein bod yn cofio'r rhai ar y ddwy ochr a ddangosodd ddewrder mor eithriadol.