Yr wythnos hon, yn arwain at Ddiwrnod Cofio'r Holocost 2019, cefais y fraint o ymuno ag aelodau'r gymuned ym Merthyr Tudful a ddaeth at ei gilydd i nodi cwblhau Gardd Cofio'r Holocost yng nghefn Llyfrgell Merthyr Tudful. Mae'n un enghraifft fach ond pwysig o sut y gall cymuned, gan ddechrau gyda grant gan Ymddiriedolaeth Diwrnod Cofio'r Holocost, ac yna drwy gymorth nifer o grwpiau lleol o wirfoddolwyr, fod yn rhan o ymdrech ryngwladol i gofio, ymchwilio ac addysgu am Holocost.

Eleni, byddwn yn myfyrio ar thema Diwrnod Cofio'r Holocost, rhwygo o'u cartref, yr heriau o gael eich rhwygo o'ch cartref yn wyneb rhyfel, gwrthdaro ac erledigaeth a'r dyhead sylfaenol am fywyd gwell a mwy diogel. Eleni hefyd, ni allaf helpu ond ychwanegu nodyn personol i'r cofio, a minnau newydd ddychwelyd o ymweliad ag Auschwitz-Birkenau. Ni ddylem byth anghofio erchyllterau'r Holocost a dylem ddefnyddio'r amser hwn i fyfyrio ar yr amodau a ganiataodd i weithredoedd barbaraidd o'r fath ddigwydd—nid erledigaeth Natsïaidd yn unig, ond hil-laddiad yn Cambodia, Rwanda, Bosnia a Darfur.

Mae fy ymweliad diweddar wedi atgyfnerthu gwerth pob un o'n gweithredoedd cofio, boed ym Merthyr Tudful, neu yma yn y Cynulliad Cenedlaethol, fel y gwnaethom wrth gynnau cannwyll ar risiau'r Senedd amser cinio heddiw, neu ar draws ein gwlad. Yn yr adeg anodd hon, gadewch i bob un ohonom fyfyrio ar ein geiriau, ein meddyliau a'n gweithredoedd, a gadewch inni gofio'r rhai a rwygwyd o'u cartrefi ac addo unwaith eto y gwnawn ni chwarae ein rhan yn cynnal yr amodau a fydd yn sicrhau nad ailadroddir erchyllterau'r Holocost.