Mae'n fraint heddiw i gymryd rhan yn yr hyn a allai fod yn foment hanesyddol i'n pobl hŷn yng Nghymru, ac yn wir i genedlaethau'r dyfodol. Er bod Cymru yn gartref i lai nag 1 y cant o boblogaeth y byd, gallai'r Bil a gyflwynwyd heddiw gan fy nghyd-Aelod, Darren Millar AC, fod yn newid ar lefel fyd-eang. Byddai'n gosod cynsail pwysig i wledydd eraill ei ddilyn—yr angen i ymgorffori dull yn seiliedig ar hawliau o ddatblygu, cynllunio a darparu gwasanaethau cyhoeddus sy'n effeithio ar ein pobl hŷn.

Er bod rhaid imi gydnabod bod Cymru wedi bod yn wlad arloesol o ran buddiannau pobl hŷn mewn nifer o ffyrdd, megis creu rôl comisiynydd pobl hŷn cyntaf y byd yn 2006, fe ellir ac fe ddylid gwneud mwy. Dylem i gyd ofyn i ni ein hunain pam na fyddem eisiau helpu i greu cenedl lle y ceir dyletswydd gyfreithiol ar Weinidogion ac awdurdodau cyhoeddus Cymru i ystyried 18 egwyddor y Cenhedloedd Unedig ar gyfer pobl hŷn. Yn bersonol, ni welaf unrhyw esgus posibl dros rwystro hyn, gan fod lles gorau a pharch at bobl hŷn yn ganolog i'r egwyddorion.

Ystyriwch hyn: pe bai'r Bil yn derbyn Cydsyniad Brenhinol, gallai fynd ati bron ar unwaith i drawsnewid bywydau dros 800,000 o bobl hŷn yng Nghymru, oherwydd byddai'n mynd yn bell i alluogi pobl hŷn i gael rheolaeth dros y penderfyniadau sy'n effeithio ar eu bywydau, er enghraifft, gan gynnwys ansawdd eu gofal. Nawr, amlygwyd yr angen am hyn yn yr adroddiad 'Lle i'w alw'n gartref?', lle y nodwyd un gwirionedd sy'n peri pryder—fod ansawdd bywyd gormod o bobl hŷn sy'n byw mewn cartrefi gofal yn annerbyniol. Er enghraifft, canfuwyd bod pobl hŷn yn gweld eu hunaniaeth bersonol a'u hunigoliaeth yn lleihau'n gyflym, a'u bod yn colli'r hawl i ddewis a chael rheolaeth dros eu bywydau pan fyddant yn mynd i gartref gofal. Yn aml nid ydynt yn cael y lefel o ofal y mae ganddynt hawl i'w disgwyl, ac mae diwylliant cartrefi gofal yn aml wedi'i adeiladu ar fodel dibyniaeth, sy'n aml yn methu atal dirywiad corfforol, ac nid yw'n caniatáu i bobl gadw neu adennill eu hannibyniaeth. Nawr, yn fy marn i, byddai'r Bil yn helpu unigolion ac awdurdodau i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau dinistriol o'r fath. Nid fi sy'n dweud hyn i gyd—yr adroddiad a ddywedai hynny.

Yn ogystal, i etholaethau gwledig fel fy un i, Aberconwy, sy'n rhan o'r cyngor sir sydd â'r gyfran uchaf o bobl dros 65 oed yng Nghymru, mae'n wir y byddai'r Bil hwn yn cyflawni llawer iawn, drwy helpu i ddiogelu buddiannau trigolion oedrannus pan wneir newidiadau i gyfleusterau lleol. Er enghraifft, dros y misoedd diwethaf, rwyf wedi cymryd rhan mewn ymgyrch i achub gwasanaethau bysiau, sy'n achubiaeth allweddol i gymunedau, ac yn enwedig trigolion oedrannus. Pe bai'r ddeddfwriaeth hon ar waith, rwy'n hyderus y byddai mwy o ystyriaeth o effaith newidiadau ar y person hŷn a mwy o bwyslais yn cael ei roi ar yr effaith hon—yn fy etholaeth, ac yn etholaethau a rhanbarthau pob un ohonom yn wir. Mae'r angen am hyn yn amlwg, gan fod cau 189 o doiledau cyhoeddus, un o bob chwech llyfrgell, a 29 o bractisau meddyg teulu yng Nghymru yn cyd-daro â chyfradd uchel iawn o arwahanrwydd ac unigrwydd. Yn wir, yn ôl Age Cymru, mae 75,000 o bobl hŷn yng Nghymru wedi dweud eu bod bob amser neu'n aml yn teimlo'n unig—problem a waethygir wrth i wasanaethau lleol gael eu tynnu'n ôl. Ac mae hyn yn digwydd o dan Lywodraeth Lafur Cymru.

Yn sicr, wrth ystyried mai'r genhedlaeth hŷn sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o fyddin Cymru o wirfoddolwyr, a bod neiniau a theidiau yn unig yn arbed £259 miliwn y flwyddyn i rieni Cymru, mae'n amlwg i mi mai'r Bil hwn yw'r peth lleiaf y gallwn ei roi'n ôl iddynt. Felly rwy'n gobeithio, Ddirprwy Weinidog, eich bod yn newid eich meddwl, ac Aelodau eich meinciau cefn a'ch cyd-Aelodau o'r Cabinet yn wir. Oherwydd, wyddoch chi beth, yr un Siambr yw hi, ond deddfwriaeth wahanol, ar wythnos wahanol. Rwy'n ofni mai'r rheswm am hyn yw mai deddfwriaeth dan arweiniad y Ceidwadwyr yw hi. Pa obaith y mae'n ei roi i Aelodau'r meinciau cefn fel fi? Pa obaith y mae'n ei roi i Aelodau ac ymgeiswyr newydd i'r Cynulliad fod modd iddynt gael eu dewis mewn pleidlais a'i fod yn cyrraedd llawr y Siambr hon, ddim ond i gael ei wrthod oherwydd teyrngarwch llwythol pur a gwleidyddiaeth plaid?