Mae rhywbeth ynglŷn â threthi'n codi ac yn gostwng sy'n bachu sylw'r genedl—TAW, prisiau petrol, toll ar alcohol, treth gyngor, treth incwm, yswiriant cenedlaethol. At eii gilydd, nid ydynt wedi'u datganoli, wrth gwrs, ond maent yn serennu'n rheolaidd ym mhenawdau cyllideb y DU. A dyna'r un adeg yn y flwyddyn pan fyddwn yn canolbwyntio ar sut y bydd y Llywodraeth yn rhoi ein harian yn ôl i ni gydag un llaw ac yna'n ei dynnu'n ôl gyda'r llall. Mae Llywodraethau angen derbyniad treth ac yn wleidyddol, wrth gwrs, mae gennym safbwyntiau gwahanol iawn ar ddiben trethiant, ond y safbwynt pragmataidd yw bod Llywodraethau angen arian er mwyn i'r wladwriaeth allu gweithredu, ond mae faint y mae'n ei gymryd a phwy yw'r enillwyr a'r collwyr yn effeithio ar y ffordd y mae'r gymdeithas yn gweithredu.

Mae penawdau cyllidebau treth yn bachu sylw'r cyhoedd mewn ffordd na all sôn am filiynau o bunnoedd ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus ei wneud, ac rwy'n credu bod yr un peth yn wir, mae'n debyg, am daliadau budd-daliadau yn ogystal, oherwydd mae'r rhan fwyaf o daliadau treth neu fudd-daliadau'n effeithio arnom yn uniongyrchol ac yn bersonol iawn. Er mor gymhleth yw'r manylion, gwyddom beth yw'r effaith ar ein slipiau cyflog neu ein biliau, ac rydym yn teimlo, Alun, pa mor deg yw hynny yn ein hamgylchiadau personol. Mae'n ein cymell i ffurfio barn ynglŷn ag a yw'r arian a roesom i'r Llywodraeth er y lles cyhoeddus wedi'i wastraffu neu beidio, ac efallai mai defnydd Llywodraeth Cymru o'i phwerau trethu newydd fydd y cam a fydd yn gwneud i bobl Cymru edrych yn agos ac yn gyson o'r diwedd ar sut y mae'r Llywodraeth Lafur yn gwario eu harian, oherwydd dyna rydym yn sôn amdano wedi'r cyfan, fel y dywedodd Oscar: eu harian hwy.

Nawr, yn wahanol i mi, mae rhai o aelodau lleol fy mhlaid yn anghytuno ynglŷn â'r pwerau treth incwm sy'n dod i'r Cynulliad am nad ydynt yn ymddiried mewn Llywodraeth Lafur i wneud defnydd da ohonynt. Ac rwy'n ceisio eu darbwyllo mai dyma'r graig y bydd llong fawr Llafur yn cael ei dryllio arni yn y pen draw ac fe agorir llygaid y genedl, ond ymatebant drwy ddweud y bydd yn suddo Cymru gyfan yn y broses, ac oherwydd nad yw pobl yn gwahaniaethu rhwng y Weithrediaeth a ninnau, caiff enw da'r Cynulliad ei suddo hefyd. Ond nid risgiau i enw da yn unig yw hyn. Maent yn risgiau i allu'r genedl hon i greu mwy o gyfoeth, sydd ynddo'i hun yn gallu creu mwy o dderbyniadau treth, pwnc y ddadl hon. Mae'n well gan y Ceidwadwyr, fel y mae pawb ohonom yn gwybod, amgylchedd treth is, felly rwyf am ailedrych ar y wireb nad yw gwneud treth yn fater sy'n ymwneud â'r bobl gyfoethocaf yn unig yn cynyddu derbyniadau treth. Nid yw'r ffaith fod y 10 y cant uchaf o drethdalwyr yn talu 60 y cant o'r dreth sy'n ddyledus i CThEM yn profi'r gwrthwyneb. Mae'n profi bod mwy o drethdalwyr ar y gyfradd uchaf ar gael—a dylem anelu at gael mwy ohonynt yng Nghymru—a bod y modd y mae'r Ceidwadwyr yn gostwng y trothwyon yn golygu bod trethdalwyr y gyfradd sylfaenol yn cyfrannu llai fel unigolion ac yn gyfunol.

Ni wrandawyd ar ein rhybuddion y llynedd ynglŷn â'r dreth uwch ar werthiannau eiddo masnachol ym mhen uchaf y farchnad, a bellach mae nifer gwerthiannau o'r fath wedi gostwng. Gwn nad yw'n cyd-fynd â barn rhai am y byd yn y fan hon, ond mae'r gwrthwyneb wedi bod yn wir yn yr Alban, lle mae ganddynt gyfradd is ar eiddo o'r fath. Ond cymharwch hynny â'r cynnydd yn yr Alban i rai sy'n talu'r gyfradd uwch o dreth incwm. Maent £0.5 biliwn allan ohoni yn eu mathemateg oherwydd bod y trethdalwyr hyn yn gadael neu'n addasu faint a enillant. Mae gennym lawer mwy o bobl yn teithio i'r gwaith ar draws y ffin na'r Alban, a bydd yn fwy na bod perchnogion busnes eisiau adleoli; gallai'r penderfyniadau a wnawn ynglŷn â threthi effeithio ar ble y bydd rhai o'n gweithwyr cyhoeddus ar gyflogau gwell yn dewis byw hefyd.

Nawr, mae Llywodraeth Cymru wedi cyfaddef mai o'r gyfradd sylfaenol y byddai'r adenillion posibl mwyaf yn dod yng Nghymru, ac mae'n werth cofio nad ymwneud ag enillion gweithwyr yn unig y mae hyn. Mae gennym sector microfusnesau anghorfforedig sylweddol iawn. Mae rhai o'r gweithredwyr mwy yn fusnesau yn hytrach na chwmnïau hyd yn oed, nid yn lleiaf mewn amaethyddiaeth, a rhaid i unrhyw benderfyniadau treth ystyried yr effaith a gaent ar fusnesau presennol yn ogystal â sut y gallent ddenu rhai newydd. Ni all pob busnes newydd sicrhau benthyciad fel cwmnïau newydd chwaith, felly gadewch i ni wrthsefyll y trethiant sy'n anffrwythloni'r pridd y gallem fod yn tyfu ein busnesau newydd ynddo.

Gair byr i gloi ar dreth ar dir pe bai'n temtio unrhyw un yn y dyfodol. Gwn fod hon wedi bod o ddiddordeb i'r Prif Weinidog presennol. Hoffwn ddweud nad braint yw perchnogaeth, sef y geiriau y mae'n eu dewis i'w ddisgrifio. Cyfrifoldeb ydyw; mae'n lleihau'r galw am dai cyhoeddus wedi'u tanysgrifennu gan drethdalwyr, ac mae'n sefyllfa sydd eisoes wedi'i threthi'n drwm yn barod: treth incwm ar enillion wrth i chi gynilo eich blaendal, gyda'r llog arno wedi'i drethu hefyd, y dreth trafodiadau tir cyn i chi brynu, yna'r dreth gyngor, wedyn TAW ar ffioedd proffesiynol, deunyddiau a llafur ar gyfer cynnal a chadw. Ac yna, o bosibl, yn dibynnu ar sut y gwnewch hyn, y dreth etifeddiant a threth ar enillion cyfalaf hyd yn oed. Ac os oes gennych ail eiddo fel buddsoddiad cyfrifol ar gyfer eich dyfodol, i dalu am eich costau gofal pan fyddwch yn hŷn efallai, caiff incwm o hwnnw ei drethu eto, ac wrth gwrs, gallech orfod talu treth gyngor ychwanegol, yn dibynnu ar statws yr eiddo hwnnw. Daw treth sy'n gostwng gwerth tir ac yn cyfyngu ar nifer gwerthiannau a phryniannau ag enillion lleihaol ac ecwiti negyddol yn ei sgil, ac nid wyf yn siŵr y byddech eisiau profi bod aelodau lleol fy mhlaid yn gywir os ydych yn ystyried treth ar dir. Diolch.