1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am wella caffael cyhoeddus yng Nghymru? OAQ53295

Yn dilyn cwblhau adolygiad o'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol a Gwerth Cymru, rydym yn ymgysylltu â rhanddeiliaid i ddatblygu dull newydd o weithredu mewn perthynas â chaffael, gyda'r bwriad o gynyddu lles ymhellach drwy wariant cyhoeddus ym mhob rhan o Gymru.

Diolch am eich ateb. Yn amlwg, mae cynyddu lefel y gwariant lleol yng nghyd-destun caffael cyhoeddus yn rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i drafod gryn dipyn dros y ddau ddegawd diwethaf, ond dengys yr ystadegau ei bod yn hawdd siarad. Rydym yn parhau i glywed pryderon gan gwmnïau lleol sy'n teimlo'n rhwystredig oherwydd y diffyg cefnogaeth mewn perthynas â gwneud cynigion am ac ennill contractau lleol. Nawr, mae'r Alban flynyddoedd ar y blaen i ni yn hyn o beth, a chlywn am rannau eraill o'r DU—Preston, er enghraifft—lle mae ymgais gydunol wedi arwain at gynnydd o £200 miliwn yn y gwariant lleol dros gyfnod o chwe blynedd. Pryd y bydd Llywodraeth Cymru yn mynd i'r afael â'r agenda hon o'r diwedd ac yn dechrau gweithio'n effeithiol â chyrff lleol a rhanbarthol i gefnogi cwmnïau Cymreig yn briodol?

Diolch am godi mater sy'n bwysig iawn, o ran sicrhau bod ein cyflenwyr yng Nghymru a'n cadwyn gyflenwi gyfan yng Nghymru yn gallu elwa o'r mwy na £6 biliwn rydym yn ei wario bob blwyddyn ar gaffael. Nid yw'n deg dweud nad yw'r agenda hon wedi symud ymlaen gan ein bod bellach, yng Nghymru, yn ennill 52 y cant o'r gwariant caffael blynyddol, ac mae hynny'n uwch na llinell sylfaen o 35 y cant yn 2004. Felly, rydym yn gwneud cynnydd, er ei bod yn amlwg nad yw'r cynnydd hwnnw mor bellgyrhaeddol ag y byddem wedi gobeithio, a dyna pam y cynhaliodd y cyn-Weinidog yr adolygiad o'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol a Gwerth Cymru, a phenderfynu gwneud rhywfaint o newidiadau pellgyrhaeddol o ran sut y byddwn yn datblygu'r agenda hon hyd yn oed ymhellach.

Roedd yn archwiliad manwl, sy'n dangos bod yn rhaid i'r ffordd ymlaen fod drwy uned lai o lawer, sy'n canolbwyntio ar nifer lai o bethau. Felly, rhoddir mwy o ffocws yn y dyfodol ar gytundebau caffael cydweithredol sy'n cyd-fynd â'r blaenoriaethau rhanbarthol a lleol hynny rydych wedi sôn amdanynt, a hefyd, hoffwn archwilio sut y gallwn gefnogi ein busnesau bach a chanolig yn well fel y gallant weithio gyda'i gilydd ar y cyd, fel y gwelwn mewn sectorau eraill—mae'r sector llaeth yng Nghymru yn gwneud hynny'n dda iawn, er enghraifft. Felly, gallwn ddysgu gan sectorau eraill i weld sut y gallwn symud yr agenda hon yn ei blaen yma yng Nghymru.

Credaf eich bod newydd gadarnhau, Weinidog, eich bod, wrth gwrs, fel Llywodraeth, yn dal i edrych ar y system gaffael. Ond a allwch roi sicrwydd inni, pan fyddwch wedi gwneud penderfyniadau cadarn ynglŷn â hyn, y byddwch yn dysgu gwersi fel y gall busnesau bach yn arbennig gael cyfle i gymryd rhan yn y system gaffael?

Yn bendant. A dyma un o'r rhesymau pam y cyflwynwyd yr adolygiad gan y Gweinidog blaenorol yn y lle cyntaf, er mwyn sicrhau bod busnesau bach, gyda chymaint ohonynt yma yng Nghymru, yn gallu elwa o'r buddsoddiad enfawr a wnawn yn y sector cyhoeddus bob blwyddyn yng Nghymru.

Mae maint y contract yn pennu pwy sy'n gallu gwneud cynigion amdano. Po leiaf y contract, y gorau yw'r cyfle i gwmnïau lleol llai. Nid yw cyfuno contractau i wneud un contract mawr o fudd i unrhyw un heblaw'r cwmnïau mawr iawn. A wnaiff Llywodraeth Cymru gefnogi'r defnydd o gontractau sector cyhoeddus llai i gefnogi economïau lleol? Mae'r syniad hwn mai un gyllideb iechyd sydd gennych—maent yn prynu holl fwyd Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg o un lle—yn cau cwmnïau lleol allan.

Unwaith eto, mae hwn yn faes arall y byddaf yn ei archwilio i benderfynu ar y ffordd orau y gallwn fwrw ymlaen â'r agenda hon er budd y busnesau bach a chanolig sydd gennym ledled Cymru, er mwyn sicrhau, fel y dywedais mewn ymateb i gwestiynau blaenorol, y gallant wneud cymaint o elw â phosibl o'r gwariant pwysig hwnnw a wnawn a'r buddsoddiad a wnawn.