Part of the debate – Senedd Cymru am 4:19 pm ar 30 Ionawr 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu at y ddadl heddiw. Efallai ei bod ychydig yn fyrrach na rhai o'r dadleuon a gawn yn y Siambr hon, ond credaf fod pob un o'r pwyntiau a wnaeth yr Aelodau wedi'u gwneud yn dda ac i'w croesawu.
Cyffyrddodd yr holl Aelodau ar rai themâu a oedd yn codi eu pen dro ar ôl tro, gan ddechrau gyda Mohammad Asghar, a soniodd am dryloywder a'r angen i fod yn agored. Rwy'n credu bod angen inni wybod maint y broblem sy'n ein hwynebu, ac i dderbyn hynny fel y gallwn ganfod atebion—mae hynny'n allweddol. A dyna y mae adroddiadau'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yma i'w gwneud: taflu goleuni ar y meysydd lle mae pethau'n methu—gan barchu'r ffaith bod yna feysydd eraill lle mae cynnydd a llwyddiant yn digwydd—ac mae angen rhoi'r meysydd sy'n methu, fel y maes hwn, ar y trywydd cywir.
Mae Helen Mary Jones yn ein hatgoffa nad yw hi'n un hawdd ei dychryn, ond rydych yn iawn i gael eich dychryn neu eich synnu gan yr adroddiad hwn. Mae'n adroddiad diflewyn ar dafod—nid wyf yn gwadu hynny. Mae'n adroddiad deifiol. Nid yw'n dal yn ôl, oherwydd mae'n adrodd ar y dystiolaeth a gawsom, a'r pryderon dwfn mewn rhai sectorau am y problemau sy'n ein hwynebu gyda gwybodeg yn y GIG. Fel y dywedoch chi, Helen Mary, nid dadl ddamcaniaethol yw hon. Mae'n digwydd go iawn, wrth i mi siarad yma yn awr, wrth i chi siarad yn gynharach—allan yno yng Nghymru, mae'n effeithio ar bobl go iawn, mae'n effeithio ar staff ac yn effeithio ar gleifion. Efallai 50 mlynedd yn ôl pan oedd cyfrifiaduron, wel, yn sicr yn eu babandod ac mae'n fwy na phosibl nad oedd gwybodeg wedi'i ddychmygu hyd yn oed, yn amlwg nid oedd y mathau hyn o bethau'n berthnasol. Ond maent yn berthnasol bellach. Maent yn berthnasol i feysydd eraill o fywyd ac maent yn gynyddol berthnasol i'r gwasanaeth iechyd.
Rwy'n falch, Helen Mary, eich bod wedi dyfynnu Lee Waters—Lee Waters, aelod blaenorol ac aelod gwerthfawr o'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Gwn fod y rhain yn faterion—rydych yn gwisgo het wahanol bellach, wrth gwrs, felly nid ydych yn rhan o'r ddadl hon heddiw, ond fe wnaethoch lawer o waith gyda gweddill y pwyllgor, ac mae hynny i'w groesawu yn ogystal. Mae gweddnewidiad digidol, pan ddyfynnoch chi Lee, yn ymwneud â bod yn agored. Mae hynny'n adleisio sylwadau Mohammad Asghar yn gynharach hefyd. Dyna rydym yn ceisio ei gyflawni yma.
Gan droi at ymateb y Gweinidog—ac rwy'n credu ei fod yn ymateb llawn bwriadau da, fel y dywedodd Helen Mary, mae'n ymateb a oedd yn cynnwys llawer sydd i'w groesawu. Diolch i chi am yr ysbryd y gwnaethoch ei gyflwyno ynddo, Weinidog, a diolch i chi am y dystiolaeth a roesoch i'r pwyllgor. Rwy'n falch fod Llywodraeth Cymru wedi derbyn ein hargymhellion. Rwy'n falch yn fwy na dim oherwydd mae angen iddynt gael eu derbyn. Rydych yn gywir: mae pawb ohonom am weld gwelliant yn y maes hwn.
Y broblem sydd gennym—un o'r pethau pwysicaf oll—yw cyflymder newid. Ni all fod yn iawn fod Aelodau Cynulliad a oedd yma yn nyddiau cynnar datganoli, pan oeddem yn trafod yr un problemau'n union, yn ôl yma bellach a phopeth fel yr oedd. Ni all hynny fod yn iawn. Felly, mae cyflymder yn broblem. Do, fe fu gwelliannau, do, mae pethau wedi symud ymlaen mewn rhai meysydd, ond mae angen iddo ddigwydd yn gyflymach. Mae angen inni gael capasiti. Mae angen inni gael capasiti o fewn Llywodraeth Cymru, o fewn system y GIG—y capasiti a'r sgiliau sydd eu hangen i unioni'r sefyllfa. Nid oedd y pwyllgor yn argyhoeddedig fod y capasiti hwnnw yno ar hyn o bryd. Roedd tystiolaeth o allu yn y system—cawsom drafodaeth hir am y gwahaniaeth rhwng gallu a chapasiti—ond roedd pryderon ynghylch maint y capasiti hwnnw.
Methiannau—soniodd Aelodau am nifer y methiannau. Rwy'n falch o glywed na fu unrhyw fethiant ers mis Medi diwethaf oherwydd, a dweud y gwir, gyda maint rhai o'r methiannau a oedd yn digwydd, roeddent yn llyffethair mawr ar y system ac yn arafu cynnydd. Rhaid datrys hynny fel y gallwn symud ymlaen.
Mae yna gefnogaeth i newid—o fewn Llywodraeth Cymru, os caf ddweud, o fewn y Siambr hon ei hun—wrth gwrs bod pawb yn cefnogi newid. Mae pawb ohonom am weld hyn yn cael ei ddatrys. Mae'n mynd i olygu arian, ond mae hefyd yn mynd i olygu newid meddylfryd—neu efallai fod datblygu meddylfryd yn ffordd well o'i roi mae'n debyg—oherwydd heb amheuaeth mae yna awydd ymysg yr holl randdeiliaid y cawsom dystiolaeth ganddynt i weld y sefyllfa hon yn gwella. Ond nid ydym yn agos at fod yno eto. Rydym ar y ffordd, ond rydym am gyrraedd lle rydym yn mynd yn gyflymach nag y gwnawn ar hyn o bryd. Gadewch inni roi'r system wybodeg y mae'n ei haeddu i'r GIG. Gadewch inni roi'r system y maent yn ei haeddu a'i hangen i bobl Cymru, a chleifion a staff. Rydym wedi aros yn hir. Rwy'n erfyn ar y Gweinidog i ddefnyddio eich ymrwymiad i hyn i wneud yn siŵr ein bod yn gweld gwelliant yn y system wybodeg fel y mae pawb ohonom yn dymuno ei weld.