Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:07 pm ar 19 Chwefror 2019.
Diolch, Prif Weinidog. Ac, wrth gwrs, yn ystod eich cyfnod chi fel Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol y gwnaethoch chi sefydlu'r panel hwnnw. Roedd y panel adolygu annibynnol, ar ôl cyflwyno ei adroddiad terfynol ar swyddogaethau'r cynghorau hyn yn y dyfodol, yn credu ei bod yn bwysig iawn bod cynghorau yn atebol am yr arian cyhoeddus y maen nhw'n ei wario, a'u bod nhw'n cael eu rheoli'n dda o ran gonestrwydd ariannol. Wrth gwrs, mae'r adroddiad gan yr archwilydd cyffredinol hefyd wedi tynnu sylw at y ffaith fod nifer y barnau archwilio amodol wedi dyblu yn 2017-18, ac mae gennym ni 340 o gynghorau y mae hynny'n berthnasol iddyn nhw erbyn hyn. Ceir nifer o argymhellion yn yr adroddiad hwnnw. Yn Aberconwy, mae gennym ni sefyllfa o ddigalondid ar hyn o bryd bod cyngor cymuned ym Mhenmaenmawr wedi gwario dros £100,000 o arian wrth gefn dros gyfnod o dair blynedd, gan beri llawer o bryder, yn enwedig pan nad yw rhai o'r cynghorwyr ar y cyngor hwnnw yn gwybod sut y mae'r arian hwn yn cael ei wario.
A wnewch chi ddatgan, os gwelwch yn dda, erbyn pryd y byddwch chi'n gweithredu ar argymhellion y panel adolygu annibynnol? Ac a wnewch chi hefyd egluro sut y byddwch chi, fel Prif Weinidog Cymru erbyn hyn, yn cymryd camau i gryfhau arferion ariannol cadarn a thryloywder o ran gwariant treth gyngor o ran hyn, ei braesept? Oherwydd roedd gan y cyngor penodol hwn ym Mhenmaenmawr braesept o 21 y cant flwyddyn neu ddwy yn ôl, ac mae trigolion yn bryderus dros ben erbyn hyn nad yw'r cynghorwyr eu hunain yn gwybod sut y gwariwyd y £100,000 hwn. Ceir cynghorau cymuned ledled Cymru, lle, yn syml, nad oes ganddyn nhw unrhyw arferion archwilio ar waith, ac mae atebolrwydd ariannol yn wael iawn. Felly, a wnewch chi ymchwilio i hyn os gwelwch yn dda fel mater o gryn flaenoriaeth fel bod y panel adolygu annibynnol hwnnw a'i waith yn dod yn ystyrlon yn hytrach na'i fod yn ddiystyr?