7. Dadl: Adroddiad Blynyddol Estyn 2017-18

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:35 pm ar 19 Chwefror 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 5:35, 19 Chwefror 2019

(Cyfieithwyd)

Nawr, gwnaeth yr Aelod bwynt ynghylch lleoliadau nas cynhelir, ac nid yw'r adroddiad ei hun yn dweud pa un a yw'r gostyngiad yn y niferoedd yn beth da neu'n beth gwael. Beth y mae'n ei ddweud—ac mae'r Aelod yn iawn i nodi—yw nad lle'r lleoliadau a gynhelir yn unig yw cynnig rhagoriaeth i'n dysgwyr ieuengaf. Yn wir, gwnaeth y prif arolygydd sylw ynglŷn ag ansawdd ein sector nas cynhelir, a'r ddarpariaeth nas cynhelir ar gyfer ein dysgwyr ieuengaf yw un o gryfderau ein system.

Byddwch yn gwybod erbyn hyn, ac fe wnaethoch chi gyfeirio ato, ein bod yn gweithio gyda chydweithwyr yn yr adran iechyd a gwasanaethau cymdeithasol i sicrhau bod mwy o undod rhwng y cynnig gofal plant ochr yn ochr â chyfnod sylfaen, gyda chyfle ar gyfer cyd-leoli er mwyn ei gwneud hi mor rhwydd â phosib i rieni, a byddwch hefyd yn ymwybodol bod Estyn ac Arolygiaeth Gofal Cymru nawr yn gweithio ar arolygiadau ar y cyd ar gyfer y sefydliadau hynny hefyd, sydd, rwy'n credu unwaith eto, yn well ffordd o symud ymlaen.

Os caf i droi at Siân Gwenllian, soniodd hi am atebolrwydd: ble mae atebolrwydd yn y system a gwaith pwy yw bod yn atebol? Wel, y gwir amdani yw bod cyfrifoldeb ar wahanol lefelau, ac felly y dylai hi fod. Mae atebolrwydd yn dechrau gydag atebolrwydd proffesiynol pob person unigol sy'n gweithio yn ein system addysg—yr atebolrwydd proffesiynol hwnnw sy'n ysgogi cymaint o'n haddysgwyr i sicrhau eu bod yn ymdrechu bob dydd i wneud gwaith gwych ar gyfer y plant y maen nhw'n gweithio â nhw. Mae'r llinell gyntaf o atebolrwydd, felly, ar ôl hynny, yn gorwedd gyda'n llywodraethwyr ysgol sydd, o ddydd i ddydd, o wythnos i wythnos, yno i ddwyn i gyfrif uwch reolwyr eu hysgolion, y maen nhw'n eu llywodraethu. Wrth gwrs, mae gan ein consortia rhanbarthol, ein gwasanaethau gwella ysgolion ac awdurdodau addysg lleol gyfrifoldeb dros ysgolion unigol yn eu hardaloedd, ond hefyd ar sail ranbarthol. Mae Estyn yno i roi sicrwydd annibynnol ar gyfer y system yn ei chyfanrwydd, ac mae Llywodraeth Cymru yn atebol am ansawdd y system yn ei chyfanrwydd.

Nawr, mae angen inni symud i sefyllfa lle mae Estyn yn rhoi mwy o gymorth ar gyfer gwella ysgolion pan fo Estyn wedi canfod ysgol nad yw mor dda ag y gallai fod. Gadewch i mi roi enghraifft i chi o pam mae hyn mor angenrheidiol. Rwy'n meddwl yn ôl am ysgol yn fy etholaeth i, a oedd yn cael ei hystyried, am flynyddoedd lawer, yn ysgol a oedd angen mesurau arbennig. Bob tro y daeth Estyn i'r ysgol honno, cafwyd adroddiad ganddyn nhw cyn iddyn nhw ddiflannu a dod yn ôl sawl mis yn ddiweddarach gyda grŵp o arolygwyr gwahanol yn gofyn i'r ysgol neidio drwy gyfres wahanol o gylchoedd. A phan oedd yr ysgol yn methu â gwneud hynny, aethant i ffwrdd unwaith eto, dim ond i ddod yn ôl fisoedd yn ddiweddarach gyda gwahanol grŵp o bobl unwaith eto. Nawr, nid dyna'r ffordd yr wyf i eisiau i'n Harolygiaeth ni ymddwyn. Mae angen inni gael Estyn, ein harolygwyr, o amgylch y bwrdd gyda'n gwasanaethau gwella ysgolion, gyda'n hawdurdodau addysg lleol, i greu cynllun ar gyfer yr ysgol honno ac i weithio gydag eraill i sicrhau bod y cynllun hwnnw yn cael ei gyflawni a bod yr ysgol honno yn symud allan o gategori yn gynt nag y mae rhai o'n hysgolion ni yn ei wneud ar hyn o bryd. Ac mae'n weledigaeth yr wyf i'n ei rhannu â'r Prif Arolygydd, oherwydd fy mod i'n credu bod gan Estyn fwy i'w wneud nag y mae'n ei wneud ar hyn o bryd.

O ran amlder arolygiadau, mae'r mater yn deillio o'r ffaith eich bod chi'n cael rhoi eich plentyn i mewn i'r system addysg yng Nghymru ar hyn o bryd, ac y gall eich plentyn fynd drwy'r system addysg drwy ei yrfa'n gyfan gwbl heb fod yn destun arolygiad ysgol. Yr hyn a wyddom yw bod rhai ysgolion sydd mewn categori yn gallu gwella'n gyflym iawn, ond gwyddom hefyd y gall ysgolion da waethygu'n gyflym iawn, ac mae'r system hon a gynigir heddiw ac yr ymgynghorir arni yn y man yn gyfle inni roi gwell data amser real a gwybodaeth am yr hyn sy'n digwydd yn eu hysgolion i rieni. Efallai nad yw Plaid Cymru eisiau—. Fe ddywedon nhw eu bod eisiau mwy o atebolrwydd—efallai nad yw Plaid Cymru eisiau'r atebolrwydd hwnnw, ond credaf fod rhieni eisiau gweld mwy o ddata mwy amserol a chyfredol ynghylch yr hyn sy'n mynd ymlaen yn ysgolion eu plant nag sydd ar gael ar hyn o bryd. Ac mae'n rhaid inni symud i ffwrdd—. Mae'n rhaid i Blaid Cymru gydnabod ein bod ni'n symud i fath gwahanol o system arolygu, ac rydym yn gwneud hyn i'n helpu ni i wneud yn siŵr bod ein plant i gyd yn cael addysg ardderchog.

A gaf i ddweud, ynghylch Caroline Jones—? Mae hi'n dweud bod gennym ni'r system waethaf yn y byd, ond rwy'n falch iawn ei bod hi wedi mynd ymlaen i egluro hynny drwy roi rhai enghreifftiau o ysgolion gwych yn ei rhanbarth ei hun sy'n gwneud gwaith da iawn. Mae hi'n dweud nad ydym ni'n gwneud digon dros ein myfyrwyr mwy galluog a thalentog. Rydym wedi cyflwyno rhaglen fwy galluog a thalentog, rydym yn ymestyn ein rhaglen Seren nid yn unig i fyfyrwyr chweched dosbarth a dysgwyr ôl-16, ond i ddysgwyr iau. Ac o ran adeiladau ysgolion, bydd band A, sy'n dod i ben, a band B, sydd i ddechrau cyn bo hir, yn gweld y buddsoddiad mwyaf yn ein rhaglen adeiladau ysgolion a cholegau ers y 1960au. A gaf i —