7. Dadl: Adroddiad Blynyddol Estyn 2017-18

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:28 pm ar 19 Chwefror 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Caroline Jones Caroline Jones UKIP 5:28, 19 Chwefror 2019

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ddiolch i Brif Arolygydd ei Mawrhydi dros Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru am ei adroddiad blynyddol. Mae'n gerdyn adroddiad ar berfformiad system addysg Cymru, ac  ymddengys nad ydym yn gwneud yn ddigon da. Er y bernir bod wyth o bob 10 o ysgolion cynradd yn dda neu'n well, dim ond 8 y cant o ysgolion cynradd Cymru a fernir yn ysgolion rhagorol. Mae pob plentyn yng Nghymru yn haeddu cael mynd i ysgol ragorol, ac ni ddylai safon eich addysg ddibynnu ar ble mae eich rhieni yn dewis byw, os oes ganddynt ddewis. Mae llawer o deuluoedd heb y dewis hwnnw hyd yn oed.

Ac mae'r rhagolygon ar gyfer ein hysgolion uwchradd yn fwy llwm o lawer—dim ond tua hanner yr ysgolion uwchradd yng Nghymru a fernir i fod yn dda neu'n well, ac roedd angen camau dilynol ar hanner yr ysgolion uwchradd a arolygwyd yn ystod y flwyddyn ddiwethaf tra rhoddwyd dwy mewn mesurau arbennig. Y broblem, yn ôl yr Athro David Reynolds, cyn gynghorydd addysg i Lywodraeth Cymru a'r DU, yw ein bod yn cyflwyno cwricwlwm newydd ar yr un pryd â'r ymgais i wella safonau mewn system lle nad yw popeth yn wych o'i chymharu â safonau rhyngwladol. Mae safonau wedi gwella ychydig, ac wrth gwrs mae hynny i'w groesawu'n fawr, ond mae gennym un o'r systemau addysg sy'n perfformio waethaf yn y byd. Rydym yn siomi cenedlaethau'r dyfodol ac yn condemnio ein hunain i nychu ar waelod y tablau cynghrair economaidd. Rydym yn atal hanner pobl ifanc Cymru rhag cyflawni eu gwir botensial. Rydym yn gwybod ers blynyddoedd nad ydym yn helpu ein dysgwyr disgleiriaf, ond, fel yr amlygwyd gan adroddiad y prif arolygydd, nid ydym yn cyfarfod ag anghenion disgyblion ar draws pob ystod oedran a galluoedd.

Cefais y pleser o fod yn bresennol yn agoriad swyddogol Ysgol Carreg Hir yn fy rhanbarth i, ysgol gynradd newydd sy'n deillio o uno tair ysgol gynradd: Bryn Hyfryd ac Ynysymaerdy, ac un a oedd mewn mesurau arbennig, Llansawel. Rhaid imi ddweud fy mod wedi fy mhlesio'n fawr gydag adeiladau'r ysgol newydd, y staff a'r disgyblion. Mae'r disgyblion fel petaent yn ffynnu yn yr amgylchedd newydd, ac roedd hyn yn ffafriol i'w dysgu ac nid oes gennyf unrhyw amheuaeth y bydd yr ysgol newydd yn llawer gwell na'i gwahanol rannau, ac y bydd, diolch i'r staff, disgyblion a rhieni, yn cael ei barnu'n rhagorol pan ddaw arolygwyr Estyn i ymweld â hi.

Fodd bynnag, nid yw ein plant a'n pobl ifanc i gyd yn ddigon ffodus o gael amgylcheddau dysgu modern. Mae llawer iawn o ddisgyblion yn cael eu gwasgu i ddosbarthiadau sy'n dadfeilio gydag offer sy'n hen-ffasiwn ac wedi torri. Mae athrawon a disgyblion fel ei gilydd yn gwneud eu gorau, ond mae tanfuddsoddi enfawr a thoriadau yn y gyllideb wedi gadael eu hôl. Cyfarfûm yn ddiweddar â phennaeth Ysgol Gyfun Gymraeg Llangynwyd i drafod dyfodol addysg cyfrwng Cymraeg ym mwrdeistref sirol Pen-y-bont. Cafodd yr ysgol adroddiad da gan Estyn a sgoriodd bum seren yn y 'Real Schools Guide', ond esboniodd ei bod yn mynd yn anoddach ac yn anoddach ymestyn y gyllideb i fynd mor bell ag sydd ei angen er mwyn cynnal y safonau hyn. Mae'r diffygion yn yr adeiladau a'r tanfuddsoddi dirfawr yn gadael eu hôl, ac nid yw ei brofiad ef yn unigryw o bell ffordd. Mae'r gwariant fesul disgybl lawer is nag yn Lloegr neu'r Alban, ac mae wedi gostwng dros £300 yn ystod y degawd diwethaf. Does dim syndod fod Cymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau Cymru wedi eu gorfodi i ysgrifennu am yr argyfwng ariannu difrifol ac effaith hynny ar ysgolion Cymru.

Yn anffodus, os na fyddwn yn datrys yr argyfwng ariannu, bydd mwy a mwy o ysgolion yn sicr o fethu. Mae pob person ifanc yng Nghymru yn haeddu cael mynychu ysgol ragorol fel Ysgol Carreg Hir, yn haeddu derbyn addysg o'r radd flaenaf ac yn haeddu cael eu meithrin a'u herio i ddarganfod eu gwir botensial. Felly, dylai'r adroddiad hwn gan Estyn ein deffro, gan ein bod yn methu pobl ifanc Cymru mewn llawer o ardaloedd, ac mae'r cerdyn adroddiad yn dweud, 'rhaid gwneud yn well.'