9. Dadl Fer: Pwysigrwydd prentisiaethau: Pam mae angen pobl arnom sydd â chymwysterau crefftau

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:10 pm ar 13 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 6:10, 13 Mawrth 2019

(Cyfieithwyd)

Yn fwy diweddar, galwodd Nia Griffith, yr Aelod Seneddol dros Lanelli, mewn dadl ohirio am gofrestru gwladol gorfodol, ond gwrthodwyd hynny gan Weinidogion Llywodraeth y DU, a ddywedodd y byddai cofrestru'n costio £75 miliwn i'r diwydiant. Ym mis Tachwedd 2013, cafodd y mater ei drafod yn y Senedd. Cyflwynwyd y mater gan Keith Davies, y cyn-Aelod dros Lanelli, mewn un o'r dadleuon byr hyn. Nodwyd yn y ddadl fod pwerau Llywodraeth Cymru yn y maes hwn yn gyfyngedig. Mae'r Cyngor Gwallt yn parhau ei ymgyrch yn y Senedd i barhau i godi ymwybyddiaeth. Buaswn yn annog pawb i gynorthwyo'r cyngor i lobïo Llywodraeth y DU i gyflwyno rheoleiddio yn y maes ac i gyfyngu ar anafiadau trawmatig a ddioddefir gan rai defnyddwyr.

Mae bron i hanner yr holl danau mewn tai wedi eu hachosi gan ddamweiniau trydanol, ac mae argyfyngau yn mynd â bywydau tua un person yr wythnos. Mae'r arfer o ddefnyddio trydanwyr anniogel a heb gymwysterau ar gyfer gwneud gwaith atgyweirio trydanol yn cynyddu'n ddramatig y tebygolrwydd y bydd unigolyn yn un o'r dioddefwyr hyn. Dangosodd ymchwil gan Electrical Safety First fod bron i chwarter y bobl wedi trefnu a thalu am waith gan drydanwyr heb wirio manylion y trydanwr yn gyntaf. At hynny, roedd traean y bobl wedi trefnu i drydanwr wneud gwaith ar eu cyfer ar sail argymhelliad gan ffrind yn unig, a dywedodd chwarter arall y byddent yn fwriadol yn llogi trydanwr heb gymwysterau pe baent ar frys. Gallai pobl sydd angen atgyweiriadau trydanol wneud cam gwag â hwy eu hunain yn eithaf hawdd drwy ddefnyddio trydanwr heb gymwysterau. Darganfu Electrical Safety First fod bron i 1.3 miliwn o bobl yn y DU angen talu i weithiwr proffesiynol drwsio gwaith carbwl gan drydanwr heb gymwysterau, sy'n dangos y gall defnyddio trydanwyr heb gymwysterau arwain yn hawdd at oedi hir yn hytrach na chyflymu'r broses. Wrth gwrs, hwy yw'r rhai ffodus pan na fydd unrhyw beth gwirionedd ddifrifol wedi digwydd.

Ond nid defnyddwyr yn unig sy'n anfodlon ynglŷn â gwaith gwael gan drydanwyr heb gymwysterau. Mae gweithwyr proffesiynol hefyd yn cwyno am y gwaith gwael a pheryglus y bu'n rhaid iddynt fynd i'r afael ag ef. Dywedodd traean o'r trydanwyr cofrestredig a holwyd gan Electrical Safety First eu bod wedi sylwi ar gynnydd yn y gwaith trydanol peryglus ac ansafonol ers 2012.

Gan droi'n ôl at waith coed ac adeiladu cyffredinol, y rheswm mwyaf cyffredin pam y bydd deciau sydd wedi'u cysylltu wrth eiddo, neu rai sy'n cynnal eu hunain, yn chwalu yw bod y contractwr ond yn gosod hoelion rhwng canllaw'r dec a strwythur y tŷ, gan arwain at beri i'r dec dynnu'n rhydd. Bydd cefnogwyr Fawlty Towers yn cofio digwyddiad yr adeiladwr heb gymwysterau a gyflogodd Basil Fawlty. Er gwaethaf gwrthwynebiad ei wraig, mae Basil yn llogi ei gwmni arferol o bobl anghymwys, O'Reilly's, i wneud gwaith coed yn yr ystafell yn y gwesty. Gadewir y gwesty mewn cyflwr gwaeth na phan ddechreuwyd ar y gwaith, ac o bosibl yn beryglus ac roedd pryderon y gallai ddisgyn. Ni allai ddisgyn oherwydd bod rhaid iddynt wneud pennod arall. Comedi oedd hyn, ond mewn bywyd go iawn, yn anffodus, mae'r un peth yn digwydd yn rhy aml.

Fel y cofia dilynwyr y rhaglen ardderchog ar y BBC, X-Ray, gwelsom adroddiadau rheolaidd ar y gwaith gwael, a pheryglus yn aml, a gâi ei wneud. Byddai adeiladwr yn gwneud y gwaith—rwy'n dweud 'adeiladwr' mewn dyfynodau, a hynny oherwydd yn aml, gwaetha'r modd, nid yw adeiladwr yn adeiladwr go iawn. Mae'n ymddangos bod unrhyw un sy'n rhoi hysbyseb yn y papur lleol neu sy'n gwisgo oferôls y dyddiau hyn yn hapus i alw eu hunain yn adeiladwyr, ac nid oes unrhyw beth y gellir ei wneud am y peth. Dyma'r trap i berchennog eiddo nad yw'n ymwybodol o beth sy'n digwydd, sy'n cymryd cyfrifoldeb llawn am y gwaith a wneir ar eu heiddo, ac sydd fel arfer yn gorfod talu'r pris am waith unioni sy'n ddrud iawn, gan gymryd bod yr adeilad yn cael ei ganiatáu i sefyll ac nid cael ei ddymchwel pan fydd yr adeiladwr wedi diflannu, gan wadu cyfrifoldeb neu'n rhy anodd i'w erlyn drwy'r llysoedd.

Nid oes unrhyw ofynion cyfreithiol fel y cyfryw ar gyfer unrhyw un sy'n dymuno sefydlu fel therapydd harddwch. Mae'r diwydiant harddwch yn y DU heb ei reoleiddio. Golyga hyn y gall unrhyw un agor salon neu weithio fel therapydd heb unrhyw hyfforddiant, cymwysterau nac yswiriant. Gall ôl-effeithiau hyn fod yn hynod o ansicr. Pe baech yn cael triniaeth gan therapydd heb gymwysterau nac yswiriant a bod rhywbeth yn mynd o'i le neu fod eich corff yn adweithio i'r driniaeth, gallech fod mewn sefyllfa agored i niwed. Mae miloedd o fenywod yn peryglu eu hunain drwy wahodd therapyddion harddwch twyllodrus i mewn i'w cartrefi. Mae rhai asiantaethau yn caniatáu i unrhyw un gofrestru a hysbysebu am waith heb unrhyw archwiliadau. Dywedodd Lauren Shalson, cyd-sylfaenydd a chyfarwyddwr y cwmni dibynadwy, Spa By Car,

Mae llawer o asiantaethau harddwch ar-lein yn cynnig gwaith neu'n gadael i therapyddion gofrestru'n seiliedig ar alwad ffôn yn unig. Sut y gallwch anfon rhywun yn ddiogel i mewn i gartref cleient heb o leiaf gyfarfod â hwy wyneb yn wyneb?

Ceir rhai pobl heb gymwysterau sy'n credu eu bod yn ddiangen. Maent yn diffinio'u hunain fel trydanwyr, pobl trin gwallt, therapyddion harddwch, seiri coed, gosodwyr brics ac yn credu eu bod yn gymwys gan eu bod wedi bod wrthi ers peth amser, maent wedi gwneud gwaith ar eu tŷ eu hunain neu wedi gwneud gwaith i'w teuluoedd eu hunain. Credaf fod gwahaniaeth mawr rhwng gwneud mân newidiadau yn eich tŷ a mynd allan i wneud gwaith sylweddol ar gartref rhywun arall. Rwy'n credu o ddifrif fod hyn yn beryglus yn gyffredinol. Wrth hysbysebu gwasanaeth, credaf y dylai fod rhaid i bawb ddangos eu cymwysterau. Ni ddylid anwybyddu cymwysterau y mae pobl wedi bod yn astudio'n galed amdanynt. Os ydych am gyflogi rhywun heb gymwysterau a wynebu'r risg sy'n deillio o hynny, dylech wneud hynny gan wybod hynny yn hytrach na heb wybod.

Pam y mae'n bwysig? Gall therapyddion harddwch a phobl trin gwallt wneud niwed parhaol i'ch wyneb a'ch pen. Gall gweithwyr adeiladu heb gymwysterau wneud tai'n beryglus. Gall tynnu wal sy'n cynnal pwysau arwain at beri i dŷ ddisgyn; gall weirio trydanol gwael arwain at danau a siociau trydanol sy'n achosi marwolaeth; ac yn olaf, gall toeau sydd wedi'u hadeiladu'n wael arwain at doeau'n disgyn a'r problemau a all ddigwydd i unrhyw un sydd yn y tŷ ar y pryd.

Credaf fod cymwysterau'n bwysig ac mae angen inni amddiffyn pobl gymwysedig rhag pobl heb gymwysterau sy'n dwyn eu gwaith a phobl heb gynmwysterau sy'n rhoi pobl mewn perygl. Mae prentisiaethau yn eich galluogi i gyfuno gwaith ac astudio drwy gyfuno hyfforddiant yn y gweithle gyda dysgu yn y dosbarth. Rydych yn cael eich cyflogi i wneud swydd go iawn wrth astudio ar gyfer cymhwyster ffurfiol, fel arfer am un diwrnod yr wythnos mewn coleg neu ganolfan hyfforddi. Erbyn diwedd eich prentisiaeth, dylech fod wedi ennill y sgiliau a'r wybodaeth sydd eu hangen naill ai i lwyddo yn eich gyrfa ddewisol neu i symud ymlaen at lefel nesaf y brentisiaeth.

Mae prentisiaid ym mhob rôl yn dilyn rhaglen astudio gymeradwy, sy'n golygu eu bod yn ennill cymhwyster a gydnabyddir yn genedlaethol ar ddiwedd eu prentisiaeth. Cânt eu haddysgu gan bobl fedrus sy'n gwybod sut i weithio'n ddiogel. Gallant nodi peryglon posibl. Faint o drydanwyr heb gymwysterau sy'n deall anwythiant a sut i'w atal? Mae angen inni sicrhau y gwneir gwaith i safon uchel, sef yr hyn y maent wedi'i ddysgu yn eu dwy flynedd, pedair blynedd—ni waeth faint o amser y mae'n cymryd iddynt gwblhau'r brentisiaeth.

Mae'r cymwysterau, yn aml gan City and Guilds, yn cydymffurfio â safon genedlaethol neu safon ryngwladol sy'n debyg i safonau yn unrhyw le yn y byd. Mae pobl wedi gweithio'n galed i ennill cymwysterau tra'n gwneud prentisiaethau. Mae angen iddynt gael eu gwobrwyo am y sgiliau hynny ac ni ddylai unigolion heb gymwysterau gael eu caniatáu i'w tanseilio.

Os yw rhywun yn honni ei fod yn fargyfreithiwr neu'n gyfreithiwr heb gymhwyster, daw holl rym y gyfraith i'w cosbi, ond gallant honni eu bod yn adeiladwr, yn saer coed, yn therapydd harddwch neu berson trin gwallt heb i unrhyw gyfraith eu hatal? Rwy'n teimlo dros y bobl sydd wedi rhoi amser ac egni a—fel y gŵyr pawb sydd wedi sefyll arholiadau—phrofi gofid er mwyn hyfforddi a phasio'r arholiadau i gymhwyso'n llawn, dim ond i gael rhywun i lawr y stryd heb unrhyw gymhwyster, yn honni, 'Rhowch y gwaith i mi. Rwy'n gallu ei wneud.' Rydych yn rhoi'r gwaith iddynt, ac ni allant ei wneud. Diolch.