1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y fformiwla a ddefnyddir i ddyrannu cyllid ysgolion? OAQ53579

Diolch, Hefin. Mae pob awdurdod lleol yn gyfrifol am bennu faint o gyllid a ddyrennir i bob ysgol unigol. Caiff cyllidebau ysgolion eu pennu drwy fformiwla ariannu leol ac mae'n rhaid i awdurdodau ymgynghori â'u fforymau cyllideb ysgolion a'r holl ysgolion yn eu hardal wrth bennu neu wneud newidiadau i fformiwla ariannu.

Yr wythnos diwethaf, cynhaliais ddigwyddiad galw heibio ar gyfer Aelodau'r Cynulliad ar ran undebau addysgu amrywiol, gan gynnwys yr Undeb Addysg Cenedlaethol. Dywedodd athrawon a oedd yn bresennol wrthyf eu bod yn poeni bod toriadau yng nghyllid Llywodraeth y DU yn effeithio'n uniongyrchol ar eu gallu i roi'r diwygiadau addysg ar waith, gan gynnwys, er enghraifft, Bil Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018. Maent yn dadlau bod angen i'r fformiwla ariannu ysgolion fod yn fwy teg ac adlewyrchu heriau cyfredol. Ac yn eich ymateb i ddadl y Ceidwadwyr ar y pwnc hwn, roeddech yn cydnabod y gall y ffordd y caiff ysgolion eu hariannu fod yn eithaf cymhleth mewn gwirionedd, a dywedasoch nad ydych yn gwrthwynebu newid y fformiwla ariannu mewn egwyddor. Mae hynny i'w groesawu, a chyda hynny mewn golwg, a wnewch chi ymrwymo i ddeialog reolaidd a pharhaus gydag awdurdodau lleol, consortia rhanbarthol, undebau'r athrawon a'r proffesiwn addysgu er mwyn edrych i weld sut i fynd i'r afael â'r materion hyn, a sut y gallwn wneud y gorau o'r amgylchiadau anodd hyn yn wyneb cyni parhaus?

Wrth gwrs, Hefin, mae'r trafodaethau hynny'n parhau bob dydd yn fy adran i. Yr wythnos diwethaf, cyfarfu uwch swyddogion o'r adran addysg gyda'r Gymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau i drafod eu pryderon gyda hwy. Rwy'n parhau i herio'r consortia rhanbarthol a'r awdurdodau lleol i sicrhau bod cymaint o arian â phosibl yn cyrraedd rheng flaen ein system addysg mewn ysgolion unigol. Ac rwyf bob amser yn agored i drafodaethau ynglŷn â'r ffordd orau y gallwn sicrhau bod mwy o arian yn mynd i gyllidebau ysgolion unigol.

Wrth gwrs, bydd y mwyafrif helaeth o gyllidebau ysgolion yn dod o'r grant cynnal refeniw ar gyfer awdurdodau lleol unigol, ac rwy'n ymwybodol fod yr is-grŵp dosbarthu llywodraeth leol yn ystyried ar hyn o bryd ac wedi dechrau ffrwd waith newydd i edrych ar sut y caiff lefelau'r asesiad wedi'i seilio ar ddangosyddion addysg eu cyflawni wrth bennu lefelau'r grant cynnal refeniw, ac rwy'n croesawu'r gwaith hwnnw'n fawr. Mae'r cyn-Weinidog llywodraeth leol, y Gweinidog llywodraeth leol newydd a minnau wedi dweud, os bydd awdurdodau lleol yn cynnig syniadau ynghylch sut y dylid newid y fformiwla ariannu, y byddwn yn gweithio gyda hwy gyda phob ewyllys da a byddwn yn parhau i wneud hynny. Mae'n aml yn ddryslyd i bobl weld sut y mae arian yn cyrraedd ysgolion oherwydd y gwahanol haenau o arian sydd ar gael, ond fy nod bob amser, pan oeddwn yn Aelod o'r wrthblaid, ac yn sicr bellach a minnau'n Weinidog addysg, yw sicrhau bod cymaint o arian â phosibl yn cyrraedd y rheng flaen i gyllidebau ysgolion unigol.

Weinidog, yn ôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, mae tystiolaeth yn awgrymu bod gwahaniaethau yn y modelau ariannu lleol yn achosi pryderon fod ysgolion mewn amgylchiadau tebyg yn cael eu trin yn anghyfartal. Aethant yn eu blaenau i alw ar Lywodraeth Cymru i ystyried adolygu'r model ariannu ysgolion os yw am wireddu eu huchelgais i sicrhau tegwch mewn perthynas ag addysg a lles myfyrwyr ysgol. Weinidog, mae Cymdeithas Genedlaethol Prifathrawon Cymru wedi dweud nad yw'r system ariannu gyfredol yn addas i'r diben—eu geiriau hwy, nid fy rhai i. Pa gamau a gymerwch i fynd i'r afael â'r anghydraddoldebau hyn o ran y fformiwla ariannu ysgolion yng Nghymru, os gwelwch yn dda?

Oscar, mae'n bwysig fod awdurdodau lleol yn gyfrifol am ariannu ysgolion yng Nghymru, a nodir hynny yn y gyfraith. Nid wyf yn siŵr a yw'r Aelod yn awgrymu y dylid amddifadu ein cydweithwyr mewn llywodraeth leol o'r pŵer hwnnw. Yn sicr, credaf y byddai gan ein partneriaid mewn llywodraeth leol farn gref iawn ynglŷn â mynd â'r pŵer hwnnw oddi wrthynt. Mae hefyd yn bwysig sylweddoli nad oes gan awdurdodau lleol rwydd hynt o ran sut y maent yn pennu eu fformiwlâu ariannu unigol o fewn awdurdod lleol. Mae'r rheoliadau'n nodi bod yn rhaid i 70 y cant o'r arian ar gyfer cyllidebau ysgolion gael ei ddosbarthu ar sail nifer y disgyblion yn yr ysgol, ac mae gan awdurdodau ryddid o 30 y cant i allu addasu i amgylchiadau unigol.

Clywaf yr hyn rydych yn ei awgrymu, o bosibl, sef fod gennym un fformiwla ariannu ac un ffigur i ariannu addysg ledled Cymru. Ar yr wyneb, gallaf weld pam fod hynny'n atyniadol, ond pan fyddwn yn ystyried yr amrywiaeth eang o fewn system addysg Cymru—system sy'n darparu'n ddwyieithog, system sy'n darparu ar gyfer ysgolion mawr yng nghanol dinasoedd â chanddynt boblogaethau amrywiol, llawer o blant yn dod i'n hysgolion heb Saesneg fel iaith gyntaf, i'r ysgolion gwledig bach iawn lle mae'n anochel y bydd cost addysg yn ddrytach o ystyried maint yr ysgolion hynny—efallai nad yw pennu un ffigur sy'n darparu ar gyfer anghenion addysgol cymunedau amrywiol iawn Cymru a'r amrywiaeth wych sydd gennym yn ein system addysg mor hawdd â hynny. Ond rwyf bob amser yn agored i awgrymiadau'r Aelodau ynglŷn â pha newidiadau y maent am eu gweld i'r fformiwla, a ydynt am weld mwy o arian yn cael ei wario ar amddifadedd, natur wledig neu ddwyieithrwydd, ond wrth gwrs, mae'n rhaid gwneud hynny o fewn yr amlen sydd ar gael i ni, ac ni welaf unrhyw un yn sefyll ar eu traed yn y Siambr hon yn cynnig arian o'u hysgolion i'w roi i ysgolion pobl eraill.