Part of the debate – Senedd Cymru am 4:11 pm ar 20 Mawrth 2019.
Hoffwn ddiolch i'r Cadeirydd am ei sylwadau agoriadol. O'r hyn a gofiaf, ni chymerais ran yn yr ymchwiliad llawn, ond roeddwn yno ar gyfer diwedd y gwaith, ac mae'n amlwg yn fater pwysig sy'n effeithio ar bawb ohonom. Rwy'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru yn edrych tua'r dyfodol ac yn edrych ar ffyrdd o ddatblygu seilwaith. Fodd bynnag, ceir bylchau enfawr yn y cysylltedd ledled Cymru, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, ac nid yw hynny'n syndod i neb. Ceir ardaloedd yn fy rhanbarth, yn enwedig yn y Cymoedd gogleddol a Gŵyr, lle nad yw'r signal yn ddigon da, ac ymddengys bod rhai ardaloedd wedi taro wal o ran y modd y gellir eu cysylltu. Mae angen cofio, wrth symud ymlaen, nad ydym yn anghofio cymunedau nad ydynt wedi'u lleoli'n berffaith wrth sefydlu rhwydweithiau 5G. Dylai fod dosbarthiad teg ledled Cymru er mwyn caniatáu cyfle i ardaloedd sydd heb eu datblygu'n ddigonol ddal i fyny.
Rwy'n meddwl ei bod hi'n bwysig nodi nad oes gan rannau helaeth o Gymru signal 4G digonol hyd yn oed ar draws pedwar rhwydwaith neu fwy, felly gellid ystyried bod unrhyw sôn am 5G yn gynamserol iawn mewn rhai ardaloedd o'r wlad. Nid na ddylid datblygu 5G, ond mae angen inni sefydlu datblygiad 4G cyn inni symud ymlaen o bosibl.
O ran cysylltedd gwell ar lefel ehangach, ymddengys bod Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd wedi taro wal o ran band eang cyflym a chyflym iawn. Rwyf innau hefyd wedi gofyn cwestiynau yn y lle hwn o'r blaen ar faterion capasiti. Mewn rhannau o Gymru, yn enwedig ardaloedd lle ceir lefelau uchel o hunangyflogaeth, gwyddom y gall diogelwch economaidd pobl ddibynnu ar eu cysylltedd. Mae'n golygu a yw busnes yn llwyddiannus ai peidio, felly mae gwir angen inni fynd i'r afael â sut y gall busnesau oresgyn y rhwystr penodol hwn.
Rhaid i ni sicrhau bod cyfres lawn o opsiynau cysylltedd ar gael, gan wneud yn siŵr fod y dechnoleg bresennol yn cael ei chyflwyno'n deg ledled Cymru. O ran 5G, rwy'n bryderus o hyd fod perygl y gallem gael ein gadael ar ôl, felly credaf y byddai'n ddefnyddiol cael rhywfaint o eglurder gan y Llywodraeth yma heddiw ynglŷn â sut y maent yn integreiddio cynlluniau cyflawni 5G gyda'r gwaith presennol o wella 4G ar draws rhwydweithiau lluosog.