Part of 5. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:26 pm ar 27 Mawrth 2019.
Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Mae'n debyg y dylwn gofnodi fy mod yn amlwg yn aelod o'r Llywodraeth pan drafodwyd y materion hyn gan aelodau o'r Llywodraeth. A gaf fi ddweud fy mod yn ddiolchgar i Andrew R.T. Davies am ddwyn y mater hwn i sylw'r Cynulliad Cenedlaethol y prynhawn yma? Mae hyn yn amlwg yn rhywbeth y mae angen inni fynd i'r afael ag ef, a mynd i'r afael ag ef ar frys. Trafodais botensial ymchwiliad annibynnol gyda'r Prif Weinidog ar y pryd y diwrnod ar ôl i ni golli Carl, ac yn sicr, roeddem yn teimlo ar y pryd y byddai hyn yn rhywbeth a fyddai'n cael ei ddatrys yn gyflym iawn. Mae wedi cymryd gormod lawer o amser i ddatrys y mater hwn, ac mae'n rhywbeth y credaf fod angen i ni sicrhau bod y teulu'n cael y wybodaeth y maent yn ei cheisio yn ei gylch a'u bod yn cael y diweddglo y maent ei angen. Mae gan bob un ohonom gyfrifoldeb, ym mha ran bynnag o'r Siambr hon yr eisteddwn a pha rôl bynnag a chwaraewyd gennym, yn y Llywodraeth ac fel Aelodau o'r lle hwn, i ddatgelu'r gwir ynglŷn â'r hyn a ddigwyddodd.
Cytunaf ag Adam Price ei bod bellach, mae'n debyg, yn bryd cyhoeddi'r ymchwiliad i ddatgelu gwybodaeth heb ganiatâd, a'i gyhoeddi yn ei gyfanrwydd, i alluogi pobl i ddeall y cefndir, a chredaf hefyd, o bosibl, o ystyried yr hanes, y gallem ddysgu gwers gan Dŷ'r Cyffredin heddiw, ac efallai y bydd angen i'r lle hwn gymryd rheolaeth ar y broses hon os na all y Llywodraeth wneud hynny.
A wnaiff y Llywodraeth ystyried cyflwyno cynnig i'r lle hwn gyda thermau'r ymchwiliad, gyda ffurf gweithredu'r ymchwiliad, fel y gall pob un ohonom fod yn fodlon, ac yn fodlon yn gyhoeddus, fod yr ymchwiliad hwn yn broses agored a thryloyw fel yr addawyd i'r teulu, y bydd yr ymchwiliad hwn yn gweithredu mewn ffordd sy'n chwilio am y gwirionedd yn hytrach na gweithredu mewn ffafriaeth neu mewn ofn, ac yn sicrhau y gallwn, gyda'n gilydd, sicrhau bod y gwirionedd yn cael ei ddatgelu, fod pobl yn deall beth a ddigwyddodd i'n ffrind a deall pam y digwyddodd hynny.
O ystyried y dyfarniad heddiw, rwy'n credu ei bod yn bryd i'r Llywodraeth naill ai gymryd cyfrifoldeb dros ddatrys hyn a gwneud hynny ar frys, neu mae'n bryd i'r lle hwn wneud hynny ar ran y Llywodraeth.