6. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am yr Ymgyrch 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 2 Ebrill 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 4:40, 2 Ebrill 2019

(Cyfieithwyd)

Os caf fi ddychwelyd at gwpl o faterion, felly, sy'n ymwneud â meddygfeydd teulu, a’r mater cyntaf yr hoffwn ei godi gydag ef yw cywirdeb data. Nawr, wrth gwrs bydd y Gweinidog yn ymwybodol nad yw StatsCymru wedi darparu niferoedd cyfwerth ag amser llawn o feddygon teulu. Fe allant ddweud wrthym faint o feddygon teulu sydd i'w cael, ond ni allant ddweud wrthym faint o feddygon teulu cyfwerth ag amser llawn sydd i'w cael. Dydyn nhw ddim wedi gallu gwneud hyn ers tua phum mlynedd oherwydd eu bod nhw’n ymchwilio i ansawdd y data. Nawr, yn amlwg, Dirprwy Lywydd, ni all y Gweinidog wneud asesiadau cywir ynghylch beth sydd angen ei wneud os nad yw’r data cywir ar gael iddo. Felly, rwy’n gofyn i'r Gweinidog y prynhawn yma pam y mae'r ymchwiliad hwn yn cymryd dros bum mlynedd? Ac yn sicr, os nad ydym ni’n gwybod y nifer cyfwerth ag amser llawn, nid ydym ni'n gwybod nifer y swyddi y gallai fod angen inni eu llenwi. Mae'n sicr yn wir fod mwy a mwy o bobl sydd eisiau gweithio, yn enwedig menywod, a hoffai weithio'n rhan-amser ym maes practis cyffredinol, ac mae hynny'n galonogol iawn, ond mae'n arferol mewn gweithle i gyfrifo nifer eich swyddi cyfwerth ag amser llawn ac yna ddadansoddi’r rheini i adlewyrchu’r gweithio hyblyg y gallwch chi ei gynnig. Felly, hoffwn glywed ychydig mwy gan y Gweinidog ynghylch pa mor ffyddiog yw ynghylch cywirdeb yr ystadegau y mae wedi'u cyflwyno ger ein bron y prynhawn yma, a yw'n cydnabod bod problem o ran cywirdeb yr ystadegau hynny a sut y gellid unioni hynny.

Nawr, mae datganiad y Gweinidog yn nodi ein bod ni wedi gorlenwi nifer o leoedd hyfforddi meddygon teulu o dan rai amgylchiadau, ac mae hynny'n amlwg yn gadarnhaol, ac mae'n profi bod galw i bobl i ymgymryd â’r swydd, i astudio ar gyfer y swydd. Ond byddwch yn gwybod, er enghraifft, o amgylch adeg yr etholiad yn 2016, bod y BMA wedi dweud bod arnom angen tua 200 o leoedd hyfforddi meddygon teulu bob blwyddyn. Rwy’n ei chael yn anodd, ac rwy’n gobeithio, Dirprwy Lywydd, y gwnaiff y Gweinidog faddau imi am hyn, ond rwy’n ei chael yn anodd bod yn gyffrous ynghylch llenwi 136, pan fo angen 200 mewn gwirionedd—er, wrth gwrs, mae gennym ni'r mater o gywirdeb y data. A yw'r Gweinidog yn cydnabod bod bwlch yna? Rwy’n croesawu'r hyn a ddywedodd nad yw’r 136 yn nifer pendant ac efallai y bydd cyfleoedd i ehangu, ac mae hynny'n gadarnhaol iawn, ond a yw'r Gweinidog yn cydnabod bod y bwlch hwnnw yno, a pha gynlluniau sydd ganddo i’w lenwi? Mae'n teimlo i mi braidd fel pe bai’n gofyn imi fod yn llawn cyffro ynghylch llenwi bws mini pan fo angen bws maint llawn ar y daith mewn gwirionedd.

Nesaf, hoffwn droi at y materion y mae Darren Millar eisoes wedi’u codi o ran y swm byd-eang. Rwy’n credu bod Darren Millar yn iawn pan ddywedodd efallai y dylem ni wrando ar leisiau meddygon teulu, a gydag amynedd y Dirprwy Lywydd, hoffwn ddyfynnu rhywfaint o ohebiaeth a gefais am y mater hwn yn fyr iawn. Ac mae hyn yn adlewyrchu nifer y negeseuon e-bost a gefais i'r penwythnos yma—rwy’n siŵr nad fi yw’r unig un. Mae’r uwch feddyg teulu hwn yn dweud wrthyf: 'Mae’r cynllun indemniad a gefnogir gan y wladwriaeth wedi dod i rym, sy'n gam cadarnhaol.' Mae hynny'n ategu safbwynt y Gweinidog. Mae’n mynd ymlaen i ddweud: 'Fodd bynnag, y cynnig ar hyn o bryd yw dilyn hyn â gostyngiad o 3.2 yn ein cyllid swm byd-eang. Fel y mae hi, mae hyn yn golygu mai’r unig grŵp a fydd yn elwa ar yr indemniad a gefnogir gan y wladwriaeth ac a fydd yn cyfrannu at y gost yw partneriaid meddygon teulu.' Mae’n mynd ymlaen i ddweud nad yw hyn yn digwydd mewn gwledydd eraill, ac mae’n mynd ymlaen i ddweud—ac rwy’n crynhoi oherwydd gallaf weld y Dirprwy Lywydd yn gwgu arnaf, sydd bob amser yn brofiad brawychus—mae’n mynd ymlaen i ddweud bod ansicrwydd ynghylch y contract, nid dim ond y cynllun indemniad: 'Mae’r ansicrwydd hwn yn eithriadol o niweidiol i wasanaethau gofal sylfaenol Cymru ar adeg pan fo llawer o feddygfeydd a meddygon teulu’n cael trafferth i gynnal y gwasanaeth. Mae llawer, gan gynnwys fy meddygfa i, yn gorfod ystyried cynlluniau i recriwtio staff ychwanegol.' Mae’n mynd ymlaen i ddisgrifio sut y mae hynny’n effeithio arno ef fel unigolyn.

Nawr, rwyf wedi clywed, yn glir, yr hyn a ddywedodd y Gweinidog ac, yn wir, yr hyn a ddywedodd y Prif Weinidog yn gynharach wrth Paul Davies. Rwy’n deall, gydag unrhyw negodi undeb llafur, nad yw amseriad hynny bob amser yn nwylo'r cyflogwr, ond tybed a wnaiff y Gweinidog ddweud wrthym y prynhawn yma, i roi amserlen ddangosol inni, ynglŷn â pha mor fuan y caiff y materion ynghylch y contract eu datrys, a pha un a yw’n bwriadu cynnal y sefyllfa neu beidio pan fo arian ar gyfer yr indemniad yn dod allan o arian a fyddai fel arall yno i ddarparu gwasanaethau. Os oes angen iddo wneud hynny, Dirprwy Lywydd, mae hynny’n ddealladwy ar adeg o gyni, ond gadewch inni gael ychydig o onestrwydd ac eglurder ynghylch hyn. A wnaiff dawelu meddwl y meddyg teulu hwnnw, ac eraill sydd wedi ysgrifennu ataf, ac eraill yn y Siambr hon, drwy gadarnhau nad yw’r ansicrwydd hwn o ran y contract yn mynd i barhau’n rhy hir?