Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i siarad y prynhawn yma ar ganfyddiadau'r adroddiad hwn a gynhyrchwyd ar y cyd gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru. Maent yn ganfyddiadau brawychus. Canfu'r adroddiad anghyfartaledd ac amrywioldeb o ran cysondeb ac argaeledd y driniaeth, gofal a chymorth a ddarperir gan dimau iechyd meddwl cymunedol ledled Cymru. Mae'n gwneud 23 o argymhellion mewn 40 o feysydd i fynd i'r afael â'r methiannau presennol yn y system.

Hoffwn gyfeirio fy sylwadau heddiw at y problemau sy'n wynebu cleifion rhag cael gafael ar y gwasanaethau sydd eu hangen arnynt. Rwy'n pryderu bod cleifion yn aml yn methu cael gafael ar y gofal y maent ei angen mewn modd amser neu'n agos at eu cartref. Mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos mai ychydig dros hanner y cleifion a gafodd eu gweld o fewn y targed amser rhwng atgyfeirio a thriniaeth o 28 diwrnod ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl. Bu'n rhaid i bron 6 y cant o gleifion aros mwy na chwe mis am driniaeth. Mae amseroedd aros ar gyfer therapïau siarad hefyd yn achosi pryder, gyda 16 y cant o gleifion yn cael eu gorfodi i aros dros 28 diwrnod am y gwasanaeth hanfodol hwn. Mae un o'r anghydraddoldebau ac anghysonderau sylweddol a amlygwyd yn yr adroddiad yn ymwneud â gofal argyfwng 24/7 ar draws yr awdurdodau iechyd gwahanol. Mae rhai byrddau iechyd, fel Cwm Taf, yn gweithredu llinell gymorth dros y ffôn ar gyfer unrhyw un sy'n profi argyfwng iechyd meddwl. Mae'r gwasanaeth hwn ar gael 24 awr y dydd. Fodd bynnag, nid yw byrddau iechyd eraill ond yn gweithredu'r gwasanaeth hwn am 12 awr y dydd yn unig, ac mae rhai o'r llinellau cymorth hyn ond yn bodoli i gefnogi'r bobl y mae'r gwasanaeth eisoes yn gwybod amdanynt.

Ceir anghysonderau o fewn y byrddau iechyd hyd yn oed. Mae bwrdd iechyd Abertawe Bro Morgannwg yn darparu gwasanaeth 24 awr ar gyfer pobl yn Abertawe ond gwasanaeth 12 awr yn unig a geir ar gyfer trigolion Pen-y-bont ar Ogwr neu Gastell-nedd Port Talbot. Ni ellir parhau loteri cod post o'r fath ar gyfer gofal mewn argyfwng. Mae'n annheg ac yn annerbyniol.

Mae anghydraddoldebau sylweddol yn effeithio i'r un graddau ar ofal mewn argyfwng ar gyfer plant a phobl ifanc. Tri bwrdd iechyd yn unig yng Nghymru sy'n darparu timau argyfwng am 12 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos. Ym Mhowys, nid oes unrhyw wasanaethau ar gael ar benwythnosau neu ar ôl 5 p.m. ar ddyddiau'r wythnos. Ar fater gwasanaethau ar gyfer pobl ifanc, rhaid imi nodi problem diffyg gwelyau ar gyfer pobl ifanc sydd â phroblemau iechyd meddwl risg uchel. Tair uned cleifion mewnol arbenigol a geir yng Nghymru, gyda 51 o leoedd. Ers mis Rhagfyr, mae cleifion Cymru wedi'u symud o Regis Healthcare yng Nglynebwy oherwydd pryderon am eu diogelwch. O ganlyniad, mae hyn yn gadael 27 o welyau yn unig mewn mannau eraill. Mae Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru wedi galw'r prinder yn 'annerbyniol'.

Mae problemau'n codi hefyd yn y ddwy uned arall. Mae Tŷ Llidiard ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn gweithredu meini prawf cyfyngedig ar gyfer atgyfeiriadau hyd nes y cyflawnir gwaith gwella, ac mae'r uned yn Abergele yn wynebu problemau recriwtio. O ganlyniad i'r prinder hwn, nid yw pobl ifanc bob amser yn gallu cael gofal amserol sy'n agos at ble maent yn byw ac mae'n rhaid eu lleoli y tu allan i'r ardal. Mynegwyd pryderon am gapasiti yn gyntaf gan Lywodraeth Cymru yn 2013, chwe blynedd yn ôl. Mae'n amlwg bod rhaid i Lywodraeth Cymru fynd ati fel mater o frys i adolygu'r galw am y gwasanaethau hyn yn erbyn gallu a chapasiti'r unedau CAMHS er mwyn sicrhau y gall pobl ifanc gael y driniaeth sydd ei hangen arnynt. Mae diagnosis cynnar yn bwysig iawn mewn perthynas ag iechyd meddwl, Lywydd. Os gwneir diagnosis ohono, naill ai gan feddyg teulu neu eraill, gellir ei wella'n gynnar yn hytrach na'i adael nes y bydd yn rhy hwyr, ac os rhoddir triniaeth yn ddiweddarach, mae'n cymryd llawer mwy o amser i drin yr unigolyn am weddill eu bywydau.

Lywydd, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn derbyn yr argymhellion yn yr adroddiad hwn ac yn gweithredu i sicrhau bod pobl â salwch meddwl yn cael triniaeth deg a chyfartal lle bynnag maent yn byw yn y wlad hon. Diolch.