Part of the debate – Senedd Cymru am 3:17 pm ar 30 Ebrill 2019.
Diolch ichi am eich datganiad, Gweinidog. Dechreuaf gyda materion yr ydym ni'n cytuno arnyn nhw. Fe hoffwn i ategu eich geiriau o ddiolch i staff Llywodraeth Cymru a'r sector cyhoeddus sydd wedi bod yn gweithio mor ddiwyd i baratoi Cymru ar gyfer y posibilrwydd trychinebus o Brexit heb gytundeb. Gwerthfawrogir eu gwaith caled. Cytunaf â chi hefyd ei bod hi'n gywilyddus bod adnoddau'n cael eu gwastraffu ar baratoi ar gyfer digwyddiad a ddylai fod wedi cael ei ddiystyru o'r cychwyn. Mae'n arbennig o anodd meddwl sut y gellid bod wedi gwario'r arian hwn fel arall, o gofio bod ein gwasanaethau cyhoeddus o dan y fath bwysau ariannol o ganlyniad i bolisïau cyni Llywodraeth Prydain.
Mae gweithredoedd Prif Weinidog y DU yn hyn o beth yn gwbl warthus, gan afradu arian er mwyn tawelu'r eithafwyr yn ei phlaid ei hun—arian y gellid bod wedi ei wario fel arall ar y GIG, ar ysgolion, ar wella seilwaith, ar wella bywydau pobl. Mae'n dangos nad yw lles dinasyddion Cymru yn golygu dim i'r wladwriaeth Brydeinig esgeulus ac mai'r unig ffordd o sicrhau ein dyfodol ein hunain yw drwy ei roi yn ein dwylo ein hunain fel gwlad annibynnol. Nid yw San Steffan yn gwneud unrhyw gymwynas â'i hun ar hyn o bryd.
Ond, Gweinidog, fe hoffwn i droi at eich beirniadaeth o hyd estyniad Erthygl 50 fel un nad yw'n ddigon byr i orfodi canlyniad nac yn ddigon hir i ailfeddwl am yr ymgais ffaeledig. Gofynnais ichi ar 30 Mawrth pa mor hir y credech chi y dylai'r estyniad fod, ond fe wnaethoch chi ddewis peidio ag Fcyhydateb fy nghwestiwn. Bryd hynny, roeddech chi'n dibynnu ar amwysedd strategol yn hytrach na datgan barn, ac mae'n eironig eich bod bellach yn feirniadol o eraill am wneud yr un peth. Roedd Plaid Cymru yn glir y dylai'r estyniad fod yn un hir, hyd at ddiwedd 2020, i roi amser a modd i ymdrin â Brexit yn briodol. A ydych chi'n edifar, felly, am beidio â chefnogi ein galwad yn hyn o beth?
Hoffwn hefyd ofyn i chi am rywfaint o eglurder o ran eich honiad eich bod yn rhoi pwysau ar y gwrthbleidiau, hynny yw, eich plaid eich hun, i sicrhau cynnydd gwirioneddol mewn trafodaethau trawsbleidiol. A yw hyn yn golygu bod blaenoriaethau negodi Llywodraeth Cymru yn wahanol mewn rhyw ffordd i rai Jeremy Corbyn, ac, os felly, a allech chi roi manylion i'r Siambr hon o ran yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn gofyn amdano'n benodol?
Rydych chi hefyd yn dweud eich bod yn pwyso am drafodaeth gyda'r gweinyddiaethau datganoledig. Rwyf yn croesawu hyn, ac rwy'n gobeithio eich bod yn llwyddo i sicrhau'r cyd-drafodaethau ystyrlon cyfochrog yr ydych chi wedi'u crybwyll. Wrth gwrs, mewn realiti cyfochrog, byddai'r Blaid Lafur wedi gwneud safiad egwyddorol o ran Brexit a byddai ganddi bolisi clir ynglŷn â chynnal pleidlais gyhoeddus fel bod unrhyw gytundeb yn mynd yn ôl at y bobl i benderfynu a ddylid ei dderbyn neu aros yn yr UE. Yn hytrach, mae gennym ni bolisi annealladwy sy'n ddryslyd ar y naw. Pan ofynnwyd iddo gan newyddiadurwyr y BBC heddiw sut y byddai'n pleidleisio ar y mater ym Mhwyllgor Gweithredu Lleol Llafur, rhoddodd cynrychiolydd Llafur Cymru, Mick Antoniw, ateb a lwyddodd i wneud dim ond creu mwy fyth o ddryswch. Dywedodd ei fod o blaid dilysu unrhyw gytundeb Brexit drwy bleidlais, ond na ddylai hyn fod ar ffurf refferendwm, gan fod refferenda yn rhoi amrywiaeth o ddewisiadau, yn hytrach na bod pobl yn cael dewis syml o dderbyn neu wrthod cytundeb nad yw'n bodoli. Os mai'r diffiniad o refferendwm yw 'dewis rhwng ystod o ddewisiadau', yna nid wyf yn siŵr beth yn union ddigwyddodd ar 23 Mehefin 2016. Yr hyn yr oedd yn ei ddweud am wn i oedd bod y polisi wedi ymffurfio bellach i gefnogi refferendwm mewn gwirionedd—heb ei alw'n hynny—ar yr amod nad yw aros yn ddewis ar y papur pleidleisio. Efallai fy mod i wedi ei gamddeall, felly dyfynnaf ei ymateb. Dywedodd gall refferendwm roi nifer o ddewisiadau i chi. Mewn gwirionedd, fe allech chi ofyn y cwestiwn allweddol, sef a ydym ni eisiau aros yn yr UE ai peidio; gallai dilysu olygu dweud mewn gwirionedd, "Dyma'r cytundeb sydd gennym ni. A ydych chi'n barod i dderbyn y cytundeb hwn a'r trafodaethau hyn?" Gweinidog, a wnewch chi gadarnhau felly a yw Mick Antoniw yn adlewyrchu polisi Llywodraeth Cymru ar y pwyllgor hwnnw, neu a yw safiad Llafur Cymru rywsut yn wahanol i safbwynt y Llywodraeth? Nid wyf yn siŵr a yw Llywodraeth Cymru yn cefnogi cael pleidlais gadarnhau ar unrhyw gytundeb neu dim ond ar gytundeb nad yw'n cytuno ag ef. Os felly, beth yw'r cyfiawnhad democrataidd dros y safiad hwn?
Yn olaf, croesawaf eich galwad ar i Lywodraeth y DU ddechrau paratoi ar gyfer refferendwm, er nad yw hi'n glir ar hyn o bryd a ydych chi'n dymuno i'r refferendwm hwn ddigwydd mewn gwirionedd ai peidio. Cytunodd y Cynulliad ar 13 Ionawr y dylai gwaith ddechrau ar unwaith i baratoi ar gyfer pleidlais gyhoeddus. A allwch chi amlinellu beth mae eich Llywodraeth wedi ei wneud yn hyn o beth, naill ai o ran camau gweithredol neu wrth ddadlau'r achos i Lywodraeth y DU neu'r wrthblaid?