Part of the debate – Senedd Cymru am 5:29 pm ar 30 Ebrill 2019.
Diolch, Joyce Watson, am eich cwestiynau. Gan droi at y sylw olaf yna—ac, yn sicr, mae swyddogion yn monitro'r gwahanol raglenni a systemau a ddefnyddir o ran ceisio dileu TB buchol yn gyson—soniais o'r blaen fod y prif swyddog milfeddygol yn mynd i Ddulyn heddiw, i—. Anghofiaf pa brifysgol ydyw. Bydd yr Athro Hewinson, y soniais amdano, sy'n gweithio yn ein canolfan ragoriaeth, yno gyda hi hefyd, oherwydd mae pobl yn dymuno dysgu ganddo. Mae e'n fyd enwog, ac, i mi, mae e'n ffynhonnell wych o gyngor pan fyddaf angen hynny. Felly, rwy'n credu bod a wnelo hyn â dysgu gan wledydd eraill, ond hefyd mae'n dda gweld bod pobl yn gwahodd ein harbenigwyr ni hefyd er mwyn dysgu ganddyn nhw.
Mae'r cwestiwn yr ydych chi'n ei holi—sy'n un anodd—ynghylch ffermydd penodol, wedi ei ofyn i mi sawl gwaith gan ffermwyr unigol. Ond, yn sicr, unwaith eto, nid yw swyddogion wedi rhoi'r cyngor hwnnw imi. Ond gallwch weld yn glir lle mae gennym ni'r achosion hirdymor hyn, a dyna oedd un o'r rhesymau pam roeddwn i mor awyddus—. Mae'n bosib y byddwch chi'n cofio o'r adeg y gwnes i ddatganiad am y rhaglen wedi'i hadnewyddu fod rhai o'r achosion hyn wedi bodoli ers blynyddoedd a blynyddoedd a blynyddoedd. Ac fel y dywedwch chi, mae'n llawn trallod, trafferth a thorcalon. Felly, er nad wyf i wedi cael cyngor ynglŷn â hynny, mae ffermwyr unigol wedi codi'r cwestiwn hwnnw â mi, ac rwy'n credu ei fod yn rhywbeth a fydd yn cael ei drafod yn y dyfodol.
O ran prynu ar sail gwybodaeth, soniais mewn ateb cynharach ei fod yn rhywbeth yr ydym ni yn ystyried ei wneud yn orfodol. Roeddwn i eisiau ei wneud yn wirfoddol, yn sicr, a gwnes yr arian hwnnw ar gael i farchnadoedd da byw. Credaf fod angen i ffermwyr fod yn fwy cyfrifol o ran prynu, ond mae angen yr wybodaeth honno arnyn nhw, a dyna pam fy mod i eisiau gweithio gyda marchnadoedd da byw, rhoi arian iddyn nhw, er mwyn iddyn nhw allu uwchraddio eu cyfleusterau i'w galluogi i fod yn arddangos mewn modd amlwg unrhyw wybodaeth TB am y gwartheg sy'n cael eu gwerthu. Ond, yn anffodus, yn sicr wrth imi ystyried yr hyn sydd wedi bod yn digwydd dros y flwyddyn diwethaf, mae'n ymddangos mai ychydig iawn o wybodaeth sy'n cael ei chyflwyno gan werthwyr i alluogi ffermwyr i wneud y penderfyniadau hynny.
Felly, yn sicr, rwy'n gwybod fod DEFRA hefyd yn ystyried y posibilrwydd o system brynu ar sail gwybodaeth orfodol, felly rydym ni'n cydweithio â nhw. Mae'n gymhleth iawn. Byddai angen, wrth gwrs, ymgynghori. Byddai angen newid y ddeddfwriaeth. Nid yw'n rhywbeth y gallwch chi ei wneud yn gyflym iawn. Mae profion cyn ac ar ôl symud yn lleihau, ond, wrth gwrs, nid yw'n cael gwared ar y perygl, oherwydd mae'n amlwg y gall gwartheg gael eu heintio ar ôl cael prawf neu oherwydd y gallan nhw fod yng nghyfnod cynharach yr haint a'i fod yn rhy gynnar i'w ganfod. Felly, credaf fod hyn yn rhywbeth y mae angen imi ei ystyried, oherwydd mae'n gwbl hanfodol fod ffermwyr yn cael yr wybodaeth honno fel y gallan nhw ystyried o le i brynu eu gwartheg.