Part of the debate – Senedd Cymru am 4:48 pm ar 1 Mai 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau y prynhawn yma ac am ymateb y Gweinidog a thynnu sylw at ambell beth? Rwy'n credu mai'r themâu cyffredin a welsom drwy gydol y cyfraniadau oedd pwysigrwydd pŵer meddal a sut y gall hynny adeiladu a helpu Cymru yn y dyfodol, a hefyd mater y Cymry alltud a sut y mae hynny'n gweithio. Ac nid ydym wedi defnyddio hynny er ein budd hyd yn hyn. Nododd Mark Reckless yn glir iawn fod hynny'n rhywbeth a oedd yn creu argraff arno. Dysgodd pa mor bwysig yw hynny a sut y mae Cymru wedi bod yn gwneud ei gwaith yn dda ym Mrwsel. Tynnodd sylw hefyd at y gwahanol ddulliau y mae angen inni eu defnyddio. Ac mae gwahaniaeth rhwng dull sy'n canolbwyntio ar yr economi a dull sy'n canolbwyntio ar ddiwylliant, a rhaid i Lywodraeth Cymru benderfynu pa ffordd y mae am ei wneud ac efallai pa fath o berthynas fyddai'n cyfateb i'r ddau ddull. Felly, efallai y bydd ganddi berthynas ar ffurf wahanol ag un wlad, o'i gymharu ag un arall, gan ddibynnu ar y dull rydych am ei ddefnyddio. Mae hynny'n bwysig iawn.
Dywedodd Delyth—rwy'n credu mai'r hyn a ddaeth gan Delyth yn bwysicaf oll yw ein bod yn genedl falch, fodern ac mae angen inni edrych ymlaen at feithrin cysylltiadau gyda'r byd. Ni ddylem ofni hynny a dylem fod yn uchelgeisiol wrth fwrw ymlaen â'r negeseuon hynny. A mynegodd bwysigrwydd cydnabod yr amserlenni, gan ein bod yn ymwybodol o'r amserlenni llym iawn sy'n berthnasol heddiw ac mewn gwirionedd, rydym am i Lywodraeth Cymru gyflymu'r broses a myfyrio ar hynny.
Soniodd Alun Davies am yr hyn y credaf ein bod yn anghofio amdano, sef pwysigrwydd Llundain yn hyn. Yn amlwg, soniasoch am swyddfeydd yn Llundain, Weinidog, ond mae'n hollbwysig a'r hyn a amlygwyd inni yw ein bod bob amser yn edrych tua'r byd, ond dylem edrych tuag at Lundain hefyd, oherwydd mae cysylltiadau â Llundain a'r swyddfa dramor, a sut y gallwn ddefnyddio'r rheini hefyd yn hollbwysig. Mae ein rôl yn y DU ac elwa o hynny yn bwysig ac yn rhywbeth arall sydd angen inni ei gael, oherwydd gallai egluro cyfraniad Cymru i faterion rhyngwladol a sut y gallwn ddylanwadu ar hynny, fel ni ein hunain, fel cenedl, ond efallai hefyd yn Llundain fel rhan o'r Deyrnas Unedig. Ni allwn golli ein ffordd, a dylem ddefnyddio'r blociau adeiladu y gallwn adeiladu arnynt.
Mae'n bosibl fod David wedi fy hudo i fynd i America i Goleg William a Mary, ond tynnodd sylw at hyn: mae cymaint allan yno nad ydym yn gwybod amdano, ac efallai fod angen inni ddechrau archwilio rhai o'r pethau hynny, dechrau adeiladu ar yr hyn sydd yno'n barod, nad ydym wedi'i ddysgu eto. Gallwn ei ddefnyddio er mantais i ni. Mae mor bwerus ein bod yn colli cyfle, a dylem fod yn gwneud mwy ynglŷn â hynny.
Rhun, rwy'n cydnabod eich gwaith yn y grŵp trawsbleidiol. Rwyf wedi mynychu un neu ddau o gyfarfodydd, hoffwn allu mynychu mwy ohonynt, ond yn anffodus, mae rhywbeth bob amser yn digwydd ar yr un pryd, fel arfer—weithiau'r rhai rwy'n eu cadeirio hefyd. Ond rydych wedi ystyried elfen hanfodol o ran ble mae lle Cymru yn y byd a sut y gallwn ehangu ar hynny. Bydd y grŵp trawsbleidiol yn parhau â'r neges honno, gan fynd ymlaen, rwy'n gwybod, o dan eich arweiniad. Mae'n bwysig iawn.
Rhaid i ni fynd i lefydd nad ydym wedi bod ynddynt o'r blaen, dyna yw hyn i bob pwrpas. Rydym bob amser yn tueddu i fynd i'r lleoedd rydym yn eu hadnabod, ein ffrindiau, ond mae yna lefydd nad ydym wedi bod ynddynt eto, lleoedd nad ydym wedi'u harchwilio, ac rwy'n meddwl bod cyfle yn awr yn y strategaeth hon i ddechrau edrych ar rai o'r agweddau hynny. Peidiwch â bod ofn dweud, 'Nid ydym wedi meddwl am y lle hwnnw mewn gwirionedd, gadewch i ni fynd yno, gadewch i ni edrych ar y llwybr hwnnw', yn hytrach na'r ffrindiau 'pawb rydym yn eu hadnabod' traddodiadol.
Weinidog, rwy'n falch iawn fod eich strategaeth yn mynd i gael ei chyhoeddi erbyn yr haf, gan ei bod yn hanfodol yn awr inni ddechrau gweld strategaeth, mae'n hanfodol ein bod yn dechrau archwilio'r hyn y mae'n ei olygu i Gymru, ac mae'n hanfodol ein bod yn cael y dangosyddion perfformiad allweddol sy'n gysylltiedig â hyn fel y gallwn asesu a yw'n effeithiol ai peidio. Mae hynny'n bwysig iawn. Mae'n bryd i Gymru gael llais yn awr, a chael llais cryf iawn. Mae gennym ni un, gadewch i ni ei ddefnyddio. Mae angen i ni wneud hyn oherwydd ein bod yn credu bod gennym gyfraniad i'w wneud i'r byd.
Mae llawer yn sôn am yr Alban ac mae llawer yn sôn am Iwerddon, a chredaf fod David wedi tynnu sylw at y ffaith nad ydym yn sôn am yr Americanwyr Cymreig. Mae llawer o Americanwyr Cymreig yn y mynyddoedd Appalachaidd a'r ardaloedd glofaol—mae yna hanes yno, ond nid ydym yn ei ddefnyddio. Gadewch i ni ddefnyddio ein llais, gadewch i ni ddefnyddio ein profiad, gadewch i ni ddefnyddio ein cysylltiadau. Dyna beth sydd angen i ni ei wneud.
Rwy'n croesawu'r ffaith bod y Cynulliad, heddiw, wedi ystyried ein rôl ni yn y byd ac edrychaf ymlaen at ein gweld yn pennu llwybr, a rhaid i'r strategaeth honno fod yn llwybr clir, er mwyn inni allu gweld Cymru sy'n edrych tuag allan yn cyflawni ac yn ffurfio cysylltiadau â chenhedloedd eraill ar draws y byd.