Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd, a dwi'n falch o gyfrannu i'r ddadl yma ar adroddiad bendigedig gan y prif swyddog meddygol—llongyfarchiadau iddo—ac yn symud y gwelliant ar lygredd awyr. Mwy am hynna yn y man.

Yn nhermau amser, yr unig bwynt arall roeddwn i'n mynd i ganolbwyntio arno fo ydy brechiadau yn erbyn MMR, achos mae'n bwynt sylfaenol bwysig. Mae'r Gweinidog eisoes wedi cyfeirio at y peth. Mae ein capel ni yn Abertawe gyda mynwent weddol enfawr, dros bedair erw, ac mae'n dorcalonnus i weld beddau plant bach yn fanna. Mae'r fynwent wedi bod yna ers bron i ddwy ganrif. Mae yna enwau babanod a phlant ifanc iawn wedi'u rhestru ar y cerrig beddau. Maen nhw wedi marw yn eu cannoedd dros y blynyddoedd, o diptheria, tetanws, pertussis, y frech goch a'r frech wen, a nifer o afiechydon tebyg.

Wrth gwrs, nôl yn 2012-13, pan oeddwn i'n feddyg teulu llawn amser, ddaeth yna achosion o'r frech goch—gwnaethon nhw ddechrau yn Abertawe—yn fy mhractis i, yn y Coced, lle roeddwn i'n bartner ar y pryd, achos doedd y niferoedd a oedd wedi derbyn brechiad MMR ddim yn ddigonol i atal y clefyd heintus iawn yma rhag lledu, achos mae'n dibynnu ar imiwnedd y praidd—herd immunity, felly. Mae'n dibynnu ar y ffaith nad yw 95 y cant o blant ddim yn gallu dal y frech goch achos maen nhw wedi cael eu brechu yn erbyn o. Mae'r firws yn dal yn fyw yn ein cymuned ni, ond mae'n dibynnu ar y ffaith nad yw 95 y cant o bobl ddim yn gallu dal nhw achos maen nhw wedi cael brechiad. Mae yna nifer o blant sydd efo clefydau arbennig sydd ddim yn gallu cael y brechiad, felly mae'n ofynnol i bob un arall sydd yn ffit i dderbyn brechiad MMR i gael y brechiad.

Cyn y brechiad yma ym Mhrydain, cyn y brechiad yn erbyn y frech goch, measles, roedd miloedd o blant a phobl ifanc yn dal y frech goch bob blwyddyn yma ym Mhrydain, a channoedd yn marw neu yn dioddef yn barhaol o sgil-effeithiau'r frech goch, fel byddardod, drwy gydol eu hoes. Gyda dyfodiad yr MMR yn 1988, am flynyddoedd ni fu fawr neb o'r frech goch, a doedd yna ddim achosion o gwbl o'r frech goch am flynyddoedd, tan y blynyddoedd diweddar hyn pan fo lefelau'r brechu wedi cwympo o dan 95 y cant, ac weithiau yn sylweddol yn is na 95 y cant. Nôl yn Abertawe, saith blynedd yn ôl, roedd y lefel tua 82 y cant, felly does dim rhyfedd i ni gael nifer o achosion o'r frech goch, gydag un farwolaeth. 

A'r pwynt arall mae'r prif swyddog meddygol yn ei wneud yn ei adroddiad ydy—nifer o bwyntiau, wrth gwrs, ond, gan fod ein gwelliant ni yn canolbwyntiau ar llygredd awyr, fe af i ar ôl llygredd awyr, sydd yn lladd neu'n cyfrannu at farwolaeth 2,000 o bobl bob blwyddyn yma yng Nghymru. Fel dŷn ni wedi clywed gan Lee Waters prynhawn yma eisoes, mae yna air quality crisis yma yng Nghymru, ac wrth gwrs mae yna argyfwng hinsawdd hefyd. Ac wrth gwrs mae'r llygredd awyr yma—mae hyn yn argyfwng iechyd cyhoeddus, fel mae'r prif swyddog meddygol yn amlinellu yn ei adroddiad bendigedig y prynhawn yma.

Felly, mae angen gweithredu ar fyrder, yn enwedig i leihau allyriadau o geir a lorïau ar ein ffyrdd a'n strydoedd. Mae angen, felly, deddfu yn y maes, dwi'n credu, achos mae o yn argyfwng hinsawdd, ac mae o yn argyfwng iechyd cyhoeddus. Dwi'n gadeirydd y grŵp amlbleidiol ar y Ddeddf awyr glân yma yn y Senedd, er mwyn i ni allu creu parthau awyr glan yn ein trefi a'n dinasoedd. Mae ein plant ni yn haeddu dim gwaeth na hynny. Mae angen yr isadeiledd i'n siroedd ni allu casglu'r wybodaeth ar y llygredd yn eu hardaloedd nhw. Mae llygredd awyr yn niweidio ein hysgyfaint ni, a'n calonnau ni nawr, achos mae nanoblastigau—darnau bach, gronynnau bach—maen nhw mor fach rŵan fel eu bod nhw'n gallu cyrraedd i mewn i'n calon ni, yn ein gwythiennau, yn y gwaed. Achos mae nanoblastigau mor fach, maen nhw'n cyrraedd ein calonnau ni ac yn achosi clefyd y galon. Felly, cefnogwch y gwelliant. Diolch yn fawr.