Diolch i'r prif swyddog meddygol am ei adroddiad blynyddol diweddaraf. Mae Dr Atherton wedi tynnu sylw at sawl her iechyd sy'n wynebu ein cenedl. Rwyf i eisiau canolbwyntio yn fy nghyfraniad i ar ddwy o'r heriau hynny. Dwy her i iechyd ein cenedl a allai, o'u gadael heb eu harchwilio, wneud niwed aruthrol i les Cymru. Yr heriau hynny yw ymwrthedd gwrthficrobaidd a lledaeniad y mudiad 'gwrth frechu'.

Rwy'n croesawu, fel mae'r prif swyddog meddygol wedi tynnu sylw ato, y bu cynnydd o ran lleihau'r defnydd amhriodol o wrthfiotigau mewn lleoliadau iechyd. Fodd bynnag, ni allwn ni fynd i'r afael ag ymwrthedd gwrthficrobaidd drwy ddim ond lleihau nifer y gwrthfiotigau sy'n cael eu dosbarthu gan ein meddygon teulu. Rydym ni wedi bod yn gorddefnyddio gwrthfiotigau sbectrwm eang ers degawdau. Pan fyddwn ni'n cymryd gwrthfiotig, mae canran yn mynd i lawr y tŷ bach, ac o ganlyniad, mae llawer iawn o wrthfiotigau'n llifo i'n ffrydiau gwastraff, i'n hafonydd a'n cefnforoedd. Mae'r llygredd fferyllol hwn nid yn unig yn cael effaith andwyol ar fywyd gwyllt; mae hefyd yn ychwanegu at y gronfa o ficro-organebau sy'n gwrthsefyll cyffuriau. Mae'n rhaid inni hefyd ystyried effaith defnyddio gwrthfiotigau mewn amaethyddiaeth. Gall crynodiadau o wrthfiotigau mewn pridd gyrraedd lefelau'r dosau therapiwtig a roddir i dda byw oherwydd gorddefnydd.

Rydym ni wedi gweld sawl achos ledled y byd yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf lle'r oedd heintiau bacterol yn gallu ymwrthod â phob gwrthfiotig a oedd ar gael. Ar hyn o bryd, mae heintiau nad oes modd eu gwella yn berygl amlwg i fywyd dynol. Mae'n rhaid inni weithredu i leihau'r cyfleoedd i'r microbau hyn allu ymwrthod â gwrthfiotigau ac i ganfod dewisiadau eraill, ac mae hynny'n golygu, yn ogystal â lleihau defnydd dynol o wrthfiotigau, fod yn rhaid inni hefyd fynd i'r afael â gorddefnyddio mewn amaethyddiaeth a chael gwared ar lygredd fferyllol. Mae'n rhaid i ni hefyd fuddsoddi mewn ymchwil i ddewisiadau eraill, fel bacterioffagau, yn lle gwrthfiotigau.

Yn ogystal â'r bygythiadau yr ydym ni'n eu hwynebu gan facteria, rydym ni'n gweld bygythiad cynyddol gan firysau a oedd unwaith dan reolaeth. Unwaith eto, ymddygiad dynol yw'r grym y tu ôl i'r bygythiad. Y tro hwn nid y dulliau diogelu sy'n methu. Mae celwyddau a gwybodaeth gyfeiliornus wedi peri i lawer roi'r gorau i'r dulliau diogelu yn gyfan gwbl. Mae twf y mudiad 'gwrth frechu' wedi cynyddu'n aruthrol, diolch i'r cyfryngau cymdeithasol. Er bod y cwmnïau cyfryngau cymdeithasol yn gweithredu o'r diwedd, mae'r difrod eisoes wedi ei wneud. Mae gormod o rieni wedi gwrando ar y celwyddau sydd wedi'u lledaenu gan bobl fel y cyn-feddyg cywilyddus Andrew Wakefield a'r actores Americanaidd Jenny McCarthy. Canlyniad y celwyddau hynny yw marwolaeth plant o'r frech goch.

Mae nifer yr achosion o'r frech goch wedi cynyddu dros y blynyddoedd diwethaf, ac rydym ni'n gweld mwy na 10 y cant o blant yn methu â chael dau ddos o'r brechlyn MMR. Mae'n rhaid inni fynd ati i wrthsefyll lledaeniad propaganda 'gwrth frechu' ar-lein gyda'n negeseuon di flewyn ar dafod ein hunain. Gallai plant heb eu brechu farw oherwydd bod rhyw berson ar-lein wedi darbwyllo rhiant bod brechlynnau yn achosi awtistiaeth. Mae brechlynnau'n atal marwolaethau oherwydd clefydau. Mae gan bob un ohonom ni ran i'w chwarae wrth dynnu sylw at hyn, ac rwy'n diolch i Dr Atherton am gynnwys bygythiad clefydau y gellir eu hatal gan frechlynnau yn ei adroddiad blynyddol. Diolch yn fawr.