Part of the debate – Senedd Cymru am 5:45 pm ar 14 Mai 2019.
Diolch, Llywydd, ac rwyf eisiau diolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau meddylgar ar y cyfan i'r ddadl heddiw. Hoffwn ddiolch i Dai Lloyd am ei araith ac, yn enwedig, am ailadrodd y sylw y mae rhai o'r Aelodau eraill wedi ei wneud ynglŷn â phwysigrwydd brechu—ei brofiad uniongyrchol ei hun fel meddyg teulu, ond hefyd rhieni fel fi sydd wedi mynd ati a gwneud yn siŵr bod ein plant wedi'u brechu—a'r sylwadau a wnaed am y ffaith bod y damcaniaethau cynllwyn am frechu yn parhau i gael eu hyrwyddo. Mae deiliad presennol y Tŷ Gwyn wedi cymryd ei dro i geisio gwneud yr un peth yn union, ac yna wedi encilio, ond mae'n bwysig bod gan bob un ohonom ni neges gyson am bwysigrwydd gwneud hynny.
Hoffwn droi at gyfraniad Mick Antoniw. Rwyf innau hefyd yn rhannu eich pryder am normaleiddio'r cysylltiad rhwng gamblo a chwaraeon. Mae chwaraeon yn weithgaredd mor eang, gyda chymaint o bobl yn cymryd rhan ac yn ymwneud, ni allwn ni amddiffyn ein plant a'n pobl ifanc rhag gweld y negeseuon treiddiol ynghylch chwaraeon proffesiynol, nac yn wir, oedolion, ac mae hynny yn cael dylanwad. Nid yw pobl yn hysbysebu'r cyfleoedd i gamblo'n rhydd er mwyn eu cydwybod eu hunain, eu bod yn credu ei fod yn beth da i'w wneud, maen nhw'n ei hysbysebu oherwydd ei fod yn cael effaith ac yn cyflyru pobl. Dyna pam fod y prif swyddog meddygol wedi ymgysylltu'n uniongyrchol â'r Asiantaeth Safonau Hysbysebu a dyna pam ein bod ni'n parhau i wneud hynny. Ac rwy'n cydnabod bod yna heriau yn y maes hwn. Y gwaith yr ydym ni'n ei wneud ar hyn o bryd gyda chyfarwyddwyr iechyd cyhoeddus, y gwaith yr ydym ni'n ei wneud i ddwyn ynghyd amrywiaeth o randdeiliaid, fe wnaethom ni nodi rhai o'r manylion yn yr adroddiad, ond rydym ni yn cytuno bod angen mynd ati mewn modd sy'n cynnwys meysydd polisi eraill, fel camddefnyddio sylweddau, er mwyn darparu fframwaith cychwynnol ar gyfer gweithredu. Felly, byddwn ni'n parhau i ystyried sut yr ydym ni'n manteisio i'r eithaf ar ein cyfle i wneud gwahaniaeth, gan gofio nad yw pob un o'r pwerau yr hoffem ni fod â nhw yn y lle hwn.
Roedd llawer o'r hyn a ddywedodd Janet Finch-Saunders na fyddwn i'n anghytuno ag ef, ond byddwn i'n dweud, unrhyw bryd y bydd pobl yn galw am gynnydd mewn cyllideb, na allan nhw ddisgwyl cael eu cymryd o ddifrif oni fyddant yn dweud o ble y daw'r arian hwnnw. Rydym ni mewn sefyllfa lle mae llai o arian ar gael. Y gwasanaeth iechyd sy'n cael y gyfran fwyaf o hwnnw. Felly, os ydym ni'n mynd i alw am arian ychwanegol, gadewch inni fod yn glir o ble daw hwnnw a beth yw ystyr hynny—naill ai galw am gynnydd yn y gyllideb y mae'r lle hwn yn ei chael yn y lle cyntaf, neu nodi pa feysydd y mae'n well gan bobl eu gweld cwtogi arnyn nhw er mwyn gwneud hynny.
Ac, o ran sylwadau Huw Irranca-Davies, rwy'n fwy na pharod i gytuno ag ef o ran ei sylw am iechyd meddwl, ond hefyd yn fwy cyffredinol y sylw am degwch wrth ddarparu gofal iechyd, gan gydnabod yr heriau sydd gan grwpiau penodol o bobl o ran cael gwasanaeth gwirioneddol deg gan ein gwasanaeth iechyd. Ac rwy'n cytuno bod yr adroddiad gan y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn ddefnyddiol i'n hatgoffa ni ym mhob rhan o'r gwasanaeth. Rwyf hefyd, wrth gwrs, yn falch o ailadrodd fy ymrwymiad i gyflawni'r weledigaeth a nodir yn 'Cymru Iachach', i wneud yn well, i wella'r profiad a'r canlyniadau mewn ystod o fesurau, oherwydd dyna y mae pobl Cymru yn ei haeddu.
Ni wnaf ailadrodd llawer o'r sylwadau yr wyf eisoes wedi'u gwneud ar sawl achlysur ynghylch yr heriau sydd o'n blaenau, ond mae'n ddefnyddiol ystyried adroddiad y prif swyddog meddygol a'i argymhellion yn rhan o'r ateb. Felly, rydym ni'n edrych yn gyffredinol ar wireddu'r addewid o ofal iechyd darbodus drwy ofal iechyd sy'n seiliedig ar werthoedd. Mae hynny'n rhywbeth a fyddai o fudd mawr i bob un ohonom ni, i ryddhau adnoddau sylweddol yn ein system ac i gyfeirio hynny at well canlyniadau.
Felly, wrth gloi, Llywydd, hoffwn ddiolch, unwaith eto, i'r prif swyddog meddygol am ei ddadansoddiad a'i argymhellion, ac edrychaf ymlaen at ei gyngor, ei her a'i gefnogaeth barhaus wrth inni fwrw ymlaen i wella gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol a llunio Cymru iachach a hapusach.