5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddarparu tai fforddiadwy ar ystadau preswyl newydd sy'n cael eu hadeiladu? OAQ53971

Llywydd, mae cynyddu nifer y tai fforddiadwy yn flaenoriaeth sylfaenol i'r Llywodraeth hon. Mae ein polisi cynllunio yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau cynllunio lleol, drwy eu polisïau cynllun datblygu, sicrhau'r ddarpariaeth o dai fforddiadwy i ddiwallu anghenion eu cymunedau.

Y broblem yw nad yw yn nwylo awdurdodau cynllunio, yn aml, i ddarparu'r lefel honno o dai fforddiadwy. Rhoddodd datblygiad a gymeradwywyd yn ddiweddar ar safle hen glwb golff Parc Virginia yng Nghaerffili 350 o dai trwy bwyllgor cynllunio, a dim ond 7 y cant ohonyn nhw—7 y cant—yn rhai fforddiadwy, ac mae'r datblygwyr yn lleihau eu darpariaeth fforddiadwyedd yn barhaus drwy gydol y broses gynllunio. Mae Parc Virginia yng Nghaerffili yn nodweddiadol o system yr wyf i wedi bod yn ei chodi ers i mi gael fy ethol gyntaf i'r Cynulliad hwn. Mae polisi cynllunio presennol yn rhoi gormod o ryddid i ddatblygwyr adeiladu cartrefi o fath uwchraddol sy'n rhy ddrud i lawer o bobl o leol ac nad ydyn nhw yn galluogi pobl i brynu eiddo fforddiadwy. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno bod angen i ddatblygiadau tai newydd fod â gofynion llawer mwy llym ar gyfer tai fforddiadwy gwirioneddol a bod yn rhaid—yn rhaid—i ddatblygwyr preifat gael eu dwyn i gyfrif am hynny?

Wel, diolchaf i Hefin David am hynna ac rwy'n cytuno â llawer iawn o'r hyn y mae wedi ei ddweud yn ei ddadansoddiad o'r ffordd y gellir camddefnyddio'r system bresennol i sicrhau canlyniadau na fwriedir i'r system eu sicrhau. Dyna'n sicr pam yr ydym ni wedi cyflwyno newidiadau eisoes yn 'Polisi Cynllunio Cymru' a fydd yn lleihau'r cyfle i ailnegodi ar dai fforddiadwy pan gytunwyd ar hynny rhwng awdurdod lleol a datblygwr. Pan fyddwn ni'n gweld y cytundebau hynny'n cael eu taro, rydym ni'n disgwyl gweld y cytundebau hynny'n cael eu hanrhydeddu. Ac mae 'Polisi Cynllunio Cymru', fel y dywedaf, yn lleihau'r cyfle i ddatblygwyr ddod yn ôl at y bwrdd a cheisio ailnegodi. Yn fuan, byddwn yn cyhoeddi fframwaith datblygu cenedlaethol Cymru. Bydd hwnnw'n cynnwys camau pellach y gallwn ni eu cymryd i sicrhau bod ein system yn cefnogi ein huchelgeisiau i dai fforddiadwy gael eu hadeiladu ym mhob rhan o Gymru, yn y mannau lle mae fwyaf eu hangen, mewn niferoedd sy'n helpu i fodloni'r galw am dai fforddiadwy ac yn gwneud hynny mewn ffordd sy'n dangos gwaith partneriaeth gwirioneddol rhwng awdurdodau lleol sy'n cyflawni eu cyfrifoldebau a'r datblygwyr y maen nhw'n dibynnu arnyn nhw i'r tai hynny gael eu hadeiladu.

Mae gen i broblem gyda'r term 'tai fforddiadwy', oherwydd gall hynny fod yn gamarweiniol. Mae tai fforddiadwy yng nghyd-destun nodyn cyngor technegol 2 yn cynnwys cartrefi y mae pobl yn berchen arnyn nhw trwy gynlluniau rhannu ecwiti, gan gynnwys Cymorth i Brynu. Ers etholiad 2016, gwerthwyd 40 y cant o'r 3,458 o gartrefi a werthwyd trwy Cymorth i Brynu am fwy na £200,000. Nid yw hynny'n fforddiadwy o safbwynt y rhan fwyaf o bobl. Mae angen i ni gallio ynghylch yr argyfwng tai sy'n atal llawer o bobl ifanc rhag ymuno â'r ysgol eiddo ac yn gorfodi llawer ohonyn nhw i adael y cymunedau y cawsant eu magu ynddynt gan na allan nhw fforddio prynu tŷ yno mwyach. Mewn papur tai a gyhoeddwyd gan Blaid Cymru yn gynharach eleni, cynigiais y dylid gosod targed o 20,000 o gartrefi tai cymdeithasol newydd ym mlwyddyn gyntaf Llywodraeth Plaid Cymru. Mae'r farchnad yn siomi gormod o bobl. Prif Weinidog, ni all, ac ni ddylai, Cymru orfod aros tan 2021 i'r argyfwng tai gael ei leddfu. A wnewch chi roi addewid i gyd-fynd â'n huchelgais a'n penderfyniad i ddarparu tai sydd o fewn cyrraedd gwirioneddol i'r rhai sydd wedi eu prisio allan o'r farchnad ar hyn o bryd?

Wel, Llywydd, rwy'n cytuno bod problem gyda'r term 'tai fforddiadwy'. Nid wyf i'n cytuno'n llwyr â'r Aelod am yr hyn y mae hi wedi ei ddweud am Cymorth i Brynu, sydd wedi bod o gymorth gwirioneddol i lawer o deuluoedd ifanc yng Nghymru gael tai na fyddent wedi bod ar gael iddyn nhw fel arall. Ond mae rhenti tai fforddiadwy yn 80 y cant o gyfraddau'r farchnad, ac, i lawer o bobl, gan gynnwys pobl sy'n ymuno â phroffesiynau fel addysgu a nyrsio, nid yw 80 y cant o renti'r farchnad mewn rhai rhannau o Gymru yn wirioneddol fforddiadwy. Dyma pam mae mwyafrif helaeth y tai yr ydym ni'n eu hadeiladu yn rhan o'n 20,000 o gartrefi fforddiadwy yn ystod tymor y Cynulliad hwn ar gyfradd rhenti cymdeithasol yn hytrach na rhenti fforddiadwy mewn gwirionedd. Felly, mae hynny oddeutu 50 y cant o gyfraddau'r farchnad, sy'n wirioneddol, felly, yng nghylch fforddiadwyedd pobl yn yr amgylchiadau hynny. Rwyf i eisiau i'n polisi tai fod yn uchelgeisiol. Rwyf i eisiau iddo ganolbwyntio ar y bobl hynny sydd fwyaf angen cymorth yn y farchnad dai. Rydym ni'n ffyddiog y byddwn ni'n cyrraedd y targed yr ydym ni wedi ei osod yn ystod tymor y Cynulliad hwn, ac yna byddwn yn edrych i weld pa gynnig y byddem ni'n ei wneud i bobl Cymru pe byddem ni mewn Llywodraeth yn y Cynulliad nesaf.