Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 4 Mehefin 2019.
Wrth gwrs, yr UE a soniodd am y GIG yn ei drafodaethau ynglŷn â'r Bartneriaeth Masnachu a Buddsoddi Trawsiwerydd. Ond os caf i geisio canfod ychydig o dir cyffredin gyda'r Gweinidog, o ran y paratoadau 'dim cytundeb', a welais, o ran gwybodaeth ac eglurhad y Gweinidog, drwy fy aelodaeth o'r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol, credaf ei bod hi'n dda bod Gweinidogion wedi ceisio gwario arian, lle bo hynny'n bosib, mewn ffordd sydd hefyd yn cefnogi amcanion eraill. Credaf fod Gweinidogion hefyd wedi cael rhywfaint o lwyddiant, o safbwynt Cymru, o ran gwella'r cyfathrebu â Llywodraeth y DU, a oedd yn wael i ddechrau ond sydd wedi gwella o leiaf i ryw raddau. Rwy'n credu pan fydd rhywun yn cymharu'r paratoadau 'dim cytundeb'—yn sicr, mae'r Gweinidogion yma wedi wynebu llai o heriau cyfreithiol llwyddiannus na Gweinidogion y DU o ran rhai o'u paratoadau a hoffwn gydnabod hynny.
Mae'r Gweinidog yn cyfeirio at adroddiadau Swyddfa Archwilio Cymru sy'n dweud eu bod wedi rhoi arweiniad, ac rwy'n siŵr ei fod yn hoffi cyfeirio at hynny. Cyfeiria hefyd at lywodraethu cadarn y rhaglen a strwythurau cadarn. A allai egluro: a yw'n cyfeirio yno hefyd at Swyddfa Archwilio Cymru neu, o ran y darnau hynny, a yw'n fwy o achos o farcio ei waith cartref ei hun?
Y rhan a welsom ni—rwyf yn cael y diffyg hwn yn hollol ryfeddol. Mae pobl nad ydyn nhw yn ei swigen yn gwrando arno'n dweud bod angen refferendwm ac, 'wrth gwrs, mae'n rhaid i unrhyw refferendwm gynnwys aros yn yr UE fel dewis', fel pe na baem ni wedi cael refferendwm lai na thair blynedd yn ôl, yr addawodd y byddai'n parchu ei ganlyniad ond y mae nawr yn gwneud y gwrthwyneb. Wyddoch chi, mae'n dadlau rhyw fymryn gyda Phlaid Cymru am yr hyn a addawsant yn gynharach, ond y ffaith yw eu bod ill dau wedi addo parchu canlyniad y refferendwm, ac nid yw'r ddau ohonyn nhw yn parchu canlyniad y refferendwm ac maen nhw'n dweud wrth bobl bod angen iddyn nhw bleidleisio eto, fel petai hynny'n mynd i ddatrys rhaniadau yn ein cymdeithas. Fe wnaethom ni benderfyniad; rydych chi'n gwrthod ei weithredu. Os gofynnwch i'r bobl bleidleisio eto, pam fydden nhw'n disgwyl ichi ei weithredu fwy y tro nesaf nag a wnaethoch chi'r tro hwn? Ac mae'n bosib eich bod yn sylwi mai Llywodraeth y DU yn San Steffan sy'n ysgwyddo cyfrifoldeb penodol am hyn.
Rydym ni wedi clywed un wyneb o'r Blaid Geidwadol yn siarad heddiw, ac rwy'n cytuno â llawer o'r hyn y mae Darren wedi'i ddweud. Fodd bynnag, tybed beth yw asesiad y Gweinidog o'r tebygolrwydd y byddwn yn gadael heb unrhyw gytundeb ar 31 Hydref a sut y mae hynny'n cymharu â'r tebygolrwydd yr oedd wedi'i asesu cyn hynny o'n hymadawiad ar 29 Mawrth, oherwydd mae penderfyniadau gwirioneddol anodd ynglŷn â gwario yn dilyn ei ddyfarniad. Mae ar Brif Weinidog Cymru eisiau i ni gredu bod popeth wedi newid ac y byddwn ni bellach yn bendant yn gadael heb gytundeb, neu bron yn sicr neu'n debygol iawn, fel y dywedodd y Gweinidog. Ond, mewn gwirionedd, y gwir amdani am y gystadleuaeth hon am arweinydd y Ceidwadwyr yw bod gennym ni Michael Gove yn dweud, 'o, gadewch inni aros i mewn hyd at o leiaf ddiwedd 2020', Jeremy Hunt yn dweud mai hunanladdiad gwleidyddol fyddai peidio â chael cytundeb, ac ni wn i a yw'r Gweinidog yn rhoi mwy o bwyslais ar addewidion Boris Johnson nag ydw i, ond mae'n dweud y byddwn ni'n gadael gyda chytundeb neu heb gytundeb, ond dyna'r hyn a ddywedodd oddeutu 500 o ASau pan fu iddyn nhw bleidleisio dros Erthygl 50. Dyma a ddywedodd Theresa May dros 100 o weithiau. Pa mor debygol y mae'n credu yw hi mewn gwirionedd y bydd hynny'n digwydd pan fydd yn estyn i bocedi'r trethdalwyr ac yn ceisio gwneud penderfyniadau synhwyrol ynghylch ble i wario'r arian wrth gefn hwnnw wrth baratoi?
Dywedodd yn gynharach yn ei ddatganiad—. A wn i ddim sut mae'n dirnad y sefyllfa hon, ynghyd ag Alun Davies; maen nhw'n gwybod llawer mwy ynghylch sut y mae pobl yn pleidleisio na'r bobl hynny eu hunain. Efallai ei fod yn rhyw fath o ymwybyddiaeth ffug: 'Wrth gwrs, nid oedd a wnelo refferendwm yr UE ddim â'r UE; roedd y cyfan yn ymwneud â chyni. Wyddoch chi, mae hynny'n gyfleus iawn i chi, ond sut ydych chi'n gwybod hynny? Rydych chi'n dweud heddiw fod yr etholiad Ewropeaidd wedi dangos ei bod hi'n debygol bod y mwyafrif yn dymuno inni aros yn yr UE. Ym mha fodd unochrog ydych chi'n dirnad hynny? A'r hyn yr ydych chi'n ei wneud yw adio pleidleisiau'r collwyr a dweud wrthyn nhw yr hyn y maen nhw i gyd yn ei feddwl? A yw'r Gweinidog mewn gwirionedd yn ymwybodol y bu pôl piniwn ynglŷn â gadael pryd holwyd sampl cynrychioliadol o 10,000 o bleidleiswyr a bleidleisiodd yn yr etholiadau Ewropeaidd, gan ofyn iddyn nhw sut y gwnaethon nhw bleidleisio yn y refferendwm, a dywedodd 45 y cant eu bod wedi pleidleisio i adael, dywedodd 50 y cant eu bod wedi pleidleisio i aros—sy'n awgrymu bod y ganran a bleidleisiodd yn uwch ymhlith y rhai oedd eisiau aros—ond er gwaethaf hynny, dywedodd yr arolwg barn hwnnw y byddai 46 y cant nawr yn pleidleisio i aros, tra byddai 50 y cant yn pleidleisio i adael?
Yn olaf, a gaf fi ofyn i'r Gweinidog: rydym ni wedi clywed yr hyn sydd gan Darren i'w ddweud, ond dywedodd un o hoelion wyth yr ymgyrch aros, pan bleidleisiodd pobl dros y Blaid Brexit—a Nick Ramsay oedd hwn, yr Aelod Cynulliad dros Drefynwy—ei fod yn adlewyrchu anwybodaeth pleidleiswyr yng Nghymru; a yw'r Gweinidog yn cytuno ag ef?