Hoffwn ddiolch hefyd i fy nghyd-Aelod Llafur yng Nghymru, John Griffiths AC am ddod â'r ddadl bwysig iawn hon gerbron y Siambr. Cytunaf â llawer o'r hyn a ddywedwyd gan y rhan fwyaf o'r Aelodau. Felly, gadewch inni fod yn onest: rydym yn byw mewn economi gyfalafol mewn byd sy'n cael ei ddominyddu gan gyfalafiaeth a'r pyramid economaidd ymrannol y mae'n ei gynhyrchu. Er bod hyn yn cynnig llawer o gyfleoedd i rai yn wir—ac mae gwerthiant ceir Rolls-Royce wedi cynyddu—bydd hefyd yn creu, a bob amser yn creu'r dilema gwleidyddol a moesol gwirioneddol ynglŷn â sut y sicrhawn y caiff cyfoeth ei ddosbarthu'n deg drwy ein cymdeithas i'n dinasyddion a wasanaethir gan bob un ohonom.

Dyma'r dilema i bawb ohonom—i bawb yn ein hoes ni, ac i'n holl wledydd. Yn Unol Daleithiau America, aeth yr Arlywydd Lyndon Baines Johnson ati i osod pwerau Llywodraeth yr Unol Daleithiau ar gyfer ymladd rhyfel diamod yn erbyn tlodi, ac roedd yn iawn i wneud hynny. Fodd bynnag, ni allai, ac ni wnaeth ei nod clodwiw o gymdeithas wirioneddol wych ddileu tlodi. Yn y Deyrnas Unedig, mae'n drist fod llawer erbyn hyn yn derbyn yn eang fod y gagendor rhwng y cyfoethocaf a'r tlotaf yn ein cymdeithas yn stratosfferig ac yn amlwg iawn. Mae'n un seismig, ac yn waeth byth, mae'n systemig. Yn wir, mae'n rhaid i chi edrych yn ôl at Lywodraeth Lafur James Callaghan yn 1976, yn ôl adroddiad a gyhoeddwyd gan y New Economics Foundation, i weld Prydain lle câi elw cyfoeth ein gwlad ei ddosbarthu'n gyfartal. Er gwaethaf y mesurau lliniaru glew gan y weinyddiaeth Lafur Gymreig hon, rydym yn dal i fod yma heddiw yn trafod yr hyn sy'n fyd cwbl anghyfartal ac annheg iawn i lawer.

Ond polisi Llywodraeth Cymru sy'n ceisio sicrhau bod ffrwyth gwaith a llafur yn cael ei ddosbarthu'n decach i'r lluoedd, nid i rai yn unig. Mae gennym ni ar yr ochr hon farn gwbl wahanol am y ffordd y dylai ein cymdeithas fod a sut y dylai ddod yn gymdeithas decach drwy bolisi cymdeithasol a pholisi economaidd tecach i'n holl bobl. Mae Llywodraeth Lafur Cymru yn parhau i ymrwymo bob un diwrnod i fynd i'r afael â melltith tlodi ledled Cymru, gyda'r ysgogiadau—ac mae'n rhaid inni dderbyn eu bod yn gyfyngedig—sydd ar gael i ni. Rwy'n cefnogi'r mentrau diweddar. Yn gynharach eleni, croesawodd Gweinidog yr economi a thrafnidiaeth, Ken Skates, £2 filiwn ychwanegol o gyllid yr UE i drechu tlodi mewn gwaith a mynd i'r afael â'r heriau sy'n wynebu gweithwyr heb lawer o sgiliau yn ne-ddwyrain Cymru. Rhaid inni gydnabod effaith Brexit ar dlodi. Felly, i ddyfynnu:

'Mae sicrhau bod gennym weithlu sy'n meddu'r sgiliau y mae eu hangen i ffynnu mewn economi fodern yn hollol greiddiol i'n Cynllun Gweithredu ar yr Economi.'

Felly, gyda Gweinidogion fel Ken Skates a Phrif Weinidog sosialaidd, bydd Llywodraeth Cymru yn parhau â'r frwydr yn erbyn polisïau'r DU sy'n achosi tlodi. Mentraf gyferbynnu hynny â pholisi Torïaidd Llywodraeth y DU. Gadewch inni wrando ar leisiau allanol a rhai a berchir yn fyd-eang—ac fe soniaf am y Cenhedloedd Unedig. Mae rhwyd ddiogelwch gymdeithasol y Deyrnas Unedig, meddent yn eu hadroddiad diweddar—un o lawer— wedi cael ei dileu'n fwriadol ac ethos llym ac angharedig wedi'i osod yn ei lle.

Dywedodd y rapporteur arbennig ar dlodi eithafol, Philip Alston—ac rwy'n dyfynnu—fod toriadau 'ideolegol' i wasanaethau cyhoeddus—a gadewch inni gofio mai'r rhai mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas sy'n defnyddio gwasanaethau cyhoeddus, nid y cyfoethog—wedi arwain at 'ganlyniadau trasig' ers 2010. Canlyniadau trasig sydd, fel y dywedwyd eisoes heddiw, yn lladd pobl. Blaenoriaeth gyntaf Llywodraeth yw diogelu ei dinasyddion. Daeth i'r casgliad mai

Diwedd y gân yw bod llawer o'r glud sydd wedi dal cymdeithas Prydain at ei gilydd ers yr Ail Ryfel Byd wedi cael ei dynnu'n fwriadol ac ethos llym ac angharedig wedi'i osod yn ei le.

Dywedodd yr athro fod polisïau'r Llywodraeth wedi arwain at 'dlodi economaidd systemig' i ran sylweddol o boblogaeth y DU, sy'n golygu eu bod hwy, y Llywodraeth Dorïaidd, bob amser wedi gwthio pobl ymhellach i mewn i dlodi. Felly, nid wyf am gymryd unrhyw wersi heddiw gan y meinciau gyferbyn sy'n hapus i ganu clodydd Lywodraeth y DU sy'n mynd i ryfel ideolegol yn erbyn y dosbarthiadau gweithiol a'r bobl dlotaf a mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas. Ni allwn negyddu niwed diwygio lles, ac ni allwn negyddu niwed cyni. Ni all fod unrhyw amheuaeth felly: mae mynd i'r afael ag anghyfiawnder anghyfartaledd economaidd i bob un o'n pobl a threchu'r tlodi a achosir gan bolisi pwrpasol a strategol y DU yn rhan o DNA y Llywodraeth hon.

Bydd ein gwaith yn y lle hwn yn parhau ac fel y dywedwyd, rhaid inni ailymrwymo bob dydd i ddilyn y polisi gorau posibl, ac yn fwy strategol o lawer os oes angen. Ac edrychaf ymlaen bob dydd at weld Llywodraeth sosialaidd Lafur mewn grym yn San Steffan i weithio mewn partneriaeth â'r lle hwn er mwyn galluogi'r sbardunau sydd ar gael. Gyda'n gilydd gallwn fynd i'r afael â'r tlodi endemig sy'n difetha bywydau pobl ac sydd bob dydd yn gwenwyno dyheadau pob un sy'n cael cam gan sylfaen bolisi cymdeithasol Torïaidd creulon y DU.