Nid oes dim byd, mewn gwirionedd, yn y datganiad hwn sy'n dweud unrhyw beth newydd wrthym am ddull y Llywodraeth o weithredu, felly, os caf i, hoffwn fynd i'r afael ag un agwedd benodol ar yr agenda cydraddoldeb a hawliau dynol y mae angen llawer mwy o sylw arni nag y mae'n ei chael ar hyn o bryd, a'r agwedd yw niwroamrywiaeth, ac, yn benodol, y ffordd y mae gwasanaethau cyhoeddus yn dal i weithredu ar y dybiaeth fod pawb yn niwronodweddiadol. Credaf y dylai'r cwestiwn hwn gael ei ystyried yn gwestiwn ynghylch cydraddoldeb.

Mae cydnabyddiaeth gynyddol nad yw ymennydd pawb yn gweithio yn yr un ffordd. Gyda dealltwriaeth newydd a chynyddol yn codi o niwrowyddoniaeth, mae'n debygol y bydd y ddealltwriaeth hon yn tyfu, ac mae hyn oll, wedyn, yn amlwg yn cael effaith ar hawliau dynol. Nawr, mae'r dadleuon ynghylch deddfwriaeth ar awtistiaeth wedi'u hailadrodd yn y Siambr hon droeon. Rydym ni ym Mhlaid Cymru yn credu bod angen deddfwriaeth i wella gwasanaethau ac i amddiffyn hawliau pobl nad ydyn nhw'n niwronodweddiadol. Nid yw'r Llywodraeth yn credu y dylem ni gael deddfwriaeth o'r fath. Mae hyn yn golygu bod llawer o bobl ar y sbectrwm awtistiaeth yn gallu aros am flynyddoedd am ddiagnosis. Mae'n golygu bod diffyg llwyr yn y gwasanaethau cymorth awtistiaeth i oedolion sydd ar gael, a chyfeiriodd llawer o bobl yn aml at wasanaethau amhriodol sy'n ystyried bod eu cyflwr niwrolegol yn gyflwr iechyd meddwl neu'n broblem ymddygiad, gan eu rhwystro rhag derbyn y gefnogaeth y maen nhw ei hangen.

Hoffwn dynnu sylw at ddwy enghraifft lle nad yw cyrff cyhoeddus yn parchu hawliau pobl nad ydyn nhw'n niwronodweddiadol. Cafodd merch 15 oed ar y sbectrwm yn fy etholaeth i ei chyfeirio at wasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed. Ar ôl aros, roedd yn amlwg nad oedd angen ymyrraeth CAMHS arni, ond nid oedd fawr ddim arall ar gael. Felly, mae hi bellach wedi rhoi'r gorau i fynd i'r ysgol, anaml y mae'n gadael ei chartref, ac nid yw ei mam yn gwybod i ble i droi. Ble mae'r cydraddoldeb i'r ferch ifanc hon? Ail enghraifft yw penderfyniad Pen-y-bont ar Ogwr i ad-drefnu cludiant i'r ysgol, a oedd yn cynnwys newid trefniadau cludiant ar gyfer disgyblion ar y sbectrwm awtistiaeth. Cafodd y newid ei gyfleu'n wael heb unrhyw ystyriaeth bod newid sydyn i'r drefn arferol yn arbennig o ingol ac o bosibl yn niweidiol i rai plant sydd ar y sbectrwm awtistiaeth.

Felly, mae fy nghwestiynau fel a ganlyn: a ydych chi'n credu, Gweinidog, fod angen ystyried niwroamrywiaeth fel mater o gydraddoldeb yn ei hawl ei hun, a sicrhau bod ymennydd nad yw'n niwronodweddiadol yn dod yn nodwedd warchodedig? A ydych chi'n derbyn, ar hyn o bryd, fod llawer o wasanaethau cyhoeddus yn cael eu cynllunio a'u darparu o amgylch y dybiaeth bod pawb yn niwronodweddiadol ac felly'n methu ag ystyried anghenion pobl â nodweddion niwro gwahanol? A ydych chi'n credu bod angen i ymateb gwasanaethau cyhoeddus symud y tu hwnt i drin awtistiaeth fel cyflwr meddygol ac, yn lle hynny, ddechrau gweld nad yw meddu ar ymennydd sy'n wahanol yn niwrolegol yn ddiffyg, ond, yn hytrach, yn fath o niwroamrywiaeth sy'n gofyn am dderbyniad cymdeithasol, a chynhwysiant cymdeithasol gymaint ag y mae am gefnogaeth ymarferol? Ac a wnewch chi felly sicrhau y bydd y Llywodraeth i gyd yn cydnabod y newid hwn mewn ffordd o feddwl? Ac a ydych chi'n derbyn fod hon yn hawl ddynol sylfaenol ac y bydd cyflawni'r hyn a amlinellais yma'r prynhawn yma yn galw am ddeddfwriaeth ac na fydd dim yn digwydd gydag ymagwedd 'busnes fel arfer'? Ac, yn olaf, a ydych chi'n cytuno mai pobl nad ydynt yn niwronodweddiadol sydd yn y sefyllfa orau i gynrychioli ac eiriol dros eu dosbarth niwro nhw, ac y dylai'r holl ymgyrchoedd addysg a chodi ymwybyddiaeth sicrhau bod y llais awtistig dilys yn rhan flaenllaw a chanolog o ffurfio polisi a darparu gwasanaethau, drwy gynnwys aelodau o'r mudiad hunan-eiriolaeth niwroamrywiaeth sy'n tyfu'n gyflym?