A therfysgoedd cyfrwng Cymraeg Merthyr Tudful, terfysgoedd y Siartwyr a therfysgoedd Rebeca—terfysgoedd yn hanes cydnabyddedig Prydain; gwrthryfeloedd yng nghof y werin, yng nghof gweithwyr. Terfysg Merthyr a Dic Penderyn yn dweud, 'Duw, dyma gamwedd' wrth iddo gael ei arwain at y sgaffald yn ddyn diniwed. Ac arweiniodd y gwrthryfeloedd hyn, fel y dywedodd Alun Davies, gwrthryfeloedd a gafodd eu cydlynu yn Gymraeg, at frad y llyfrau gleision wedi hynny a’r 'Welsh not', i guro'r iaith Gymraeg allan ohonom yn blant.

Roeddwn yn Dubrovnik rai blynyddoedd yn ôl, a dywedodd cychwr Croataidd yn yr harbwr, 'Ie, y Cymry, trigolion brodorol gwreiddiol ynysoedd Prydain. Rydym yn dysgu hynny yn ysgolion Croatia.' Byddai'n dda pe bai'n cael ei addysgu yn ysgolion Cymru.

A 'Cofiwch Dryweryn', yr achosion diweddar—. David