Part of the debate – Senedd Cymru am 5:21 pm ar 19 Mehefin 2019.
Rwy'n llongyfarch yr oddeutu 6,000 o ddeisebwyr am ddod â hyn i'n sylw heddiw. Rwy'n meddwl bod nifer debyg wedi llofnodi deiseb pan gefais fy ethol i gadeirio'r pwyllgor ar newid hinsawdd yn wreiddiol. Roedd yna bryderon tebyg ynghylch diogelwch ar y pryd, a chefais fy ngalw i mewn i gael trafodaeth arbennig ynglŷn â sut roeddem yn mynd i ymdrin â phryder fod protestwyr yn mynd i oresgyn y pwyllgor, ac mae'n dda gennyf ddweud na ddigwyddodd hynny, ac ni ddigwyddodd hynny'n fwy diweddar chwaith—er, yn achos y pwyllgor cyntaf a gadeiriwyd gennyf, fe'i trefnwyd i ddechrau am 9 a.m. ar y dydd Iau yn syth wedi i Gymru fod yn chwarae yn rownd gynderfynol Ewro 2016 y noson cynt. Ni chawsom unrhyw brotestwyr o gwbl.
Ond yn y ddeiseb, gwelwn yr alwad ein bod yn cael pwyslais ar sero net. Un peth yr hoffwn ei ddeall am hyn, ac nid wyf yn gwybod a fydd unrhyw Aelodau eraill yn gallu fy nghynorthwyo yn eu hareithiau, neu fel arall, neu a yw hyn yn glir o'r ddeiseb. Wrth 'sero net', a ydynt yn golygu sero net o fewn y Deyrnas Unedig? Felly, mae hynny'n cynnwys twf coed ychwanegol—sy'n sicr yn rhywbeth yr hoffwn ei weld a'r gwrthbwyso a fyddai'n digwydd drwy hynny—ond heb gynnwys gwrthbwyso rhyngwladol. Nid wyf yn deall yn iawn am beth y gofynnir. Ymddengys mai safbwynt y DU oedd eu bod yn cynnwys y gwrthbwyso rhyngwladol, sy'n ei gwneud yn llawer rhatach i gyrraedd y nod hwn. Pan fyddwch yn agos iawn at ddileu allyriadau carbon, hyd yn oed os caiff rhai eu gwrthbwyso yma, mae'n mynd yn llawer drutach i wneud hynny yn agos at y nod oherwydd eich bod eisoes wedi sicrhau'r enillion hawdd.
Un peth sy'n bwysig iawn yn y ddadl hon yn fy marn i—a chredaf fod rhai o'r deisebwyr yn cydnabod hyn—yw deall pa mor bell y mae'r Deyrnas Unedig wedi dod ar hyn ers ymrwymiad Kyoto. Rwy'n credu ein bod bellach ar ychydig dros 40 y cant islaw lefelau allyriadau 1990, a dyna'r gostyngiad mwyaf fwy neu lai a welwyd yn unman yn y byd, a chredaf fod hynny'n rhywbeth y dylem ei gydnabod ac ymfalchïo ynddo. Mae'r ddeddfwriaeth bresennol tan 2050, y gostyngiad o 80 y cant—yn y bôn, byddai hynny'n golygu'r un gostyngiad eto, ond mewn gwirionedd fel cyfran neu ganran, mae hwnnw'n ostyngiad uwch. Mae hefyd yn anos oherwydd bod y gwelliannau hawdd o gau'r rhan fwyaf o'r gorsafoedd pŵer a oedd yn llosgi glo a llawer o'r diwydiant trwm a oedd gennym yn y 1980, i raddau o leiaf, ond nad ydynt gennym bellach—mae hynny eisoes wedi digwydd. Felly, hoffwn ofyn i ba raddau rydym eisiau cyflawni hyn drwy dalu i wledydd eraill wneud hyn drosom ar y sail eu bod yn gallu gwneud gostyngiadau carbon am lai o gost nag y gallwn ni ei wneud yn y wlad hon ar ôl i ni fynd mor agos at y targed a ragwelir.
Hefyd, hoffwn gael pobl i ystyried y goblygiadau mewn gwirionedd os ydym am gyrraedd y lefel hon. Un peth yw datgan argyfwng hinsawdd—. Ac i ddechrau credais fod y Prif Weinidog yn dweud mai datganiad yn unig ydoedd, ac nad oedd yn cynllunio unrhyw newidiadau polisi, ond pan wnaeth ddatganiad yn y Siambr am benderfyniad yr M4, fe bwysleisiodd agweddau'n ymwneud â newid hinsawdd, er nad oedd wedi sôn am y rheini yn yr hysbysiad ynglŷn â'r penderfyniad. Felly rwy'n dal i fod ychydig yn aneglur ynglŷn ag i ba raddau y mae hyn yn newid polisi Llywodraeth Cymru neu'n parhau i fod yn ddim ond datganiad.
Ond ar gyfer rhai o'r materion mawr, os ydych am symud i unrhyw beth tebyg i'r targed hwn, bydd yn rhaid i chi gael gwared ar foeleri nwy o filiynau o gartrefi a rhoi rhywbeth yn eu lle. Nawr, mae pympiau gwres o'r ddaear yn un opsiwn y mae rhai pobl wedi manteisio arno, ond yn gyffredinol, os ydych am wneud hyn yn gyflym, os ydych yn mynd i gael gwres canolog trydan yn hytrach na gwres canolog nwy, ar hyn o bryd mae hwnnw'n costio o leiaf dair gwaith cymaint, ac nid wyf ond yn gofyn i Aelodau ystyried pa mor gredadwy yw mynd ati i berswadio neu hyd yn oed orfodi etholwyr o bosibl i wneud y newid hwnnw. Credaf fod angen inni ystyried hyn yn ogystal ag edrych ar yr hyn y mae pobl eraill yn ei wneud yn rhyngwladol, ac rwy'n credu i'r graddau fod pobl yn troi atom am arweiniad—ac nid wyf yn gwybod i ba raddau y maent yn gwneud hynny ai peidio—efallai fod rhywfaint o werth yn hynny.
Credaf ein bod ar 1.8 y cant o'r allyriadau byd-eang yn awr, ac os mai effaith hyn fydd hunan-niwed economaidd o'r fath fel na fyddwn bellach yn allforio llawer o'r nwyddau rydym yn eu hallforio, neu y byddwn yn cael trafferth i gystadlu â gwledydd eraill nad ydynt yn cymryd yr un camau, bydd yn llai deniadol nag fel arall. Yn yr un modd, os gwelwn dechnoleg yn datblygu i'r fath raddau fel y gallwn ddileu carbon o'r atmosffer yn gost-effeithiol, mae hynny'n gwneud dilyn y llwybr hwn yn llawer mwy deniadol. Ar y llaw arall, os nad yw honno'n dechnoleg sy'n dod yn gost-effeithiol neu'n gyflawnadwy, bydd y cydbwysedd cost a budd ar gyfer mynd i'r cyfeiriad hwn yn llai deniadol. Diolch.