Part of the debate – Senedd Cymru am 3:33 pm ar 2 Gorffennaf 2019.
Rwy'n diolch i Janet Finch-Saunders am y cwestiynau hynny. Rydym ni'n dod â'r datganiad hwn gerbron y Siambr hon heddiw oherwydd ein bod yn bryderus iawn ynglŷn â'r cynnydd yn nifer y plant mewn gofal, a chredaf fy mod i wedi rhestru'r ffyrdd yr ydym ni'n gobeithio mynd i'r afael ag ef. Mae hi'n iawn; bu cynnydd o 34 y cant dros y 15 mlynedd diwethaf, ac ni allwn ni ganiatáu i hyn barhau. Ni allwn ni ganiatáu i hyn barhau er mwyn y plant, a dyna'r holl reswm pam rydym ni'n gwneud hyn—rydym ni am roi'r plant yn gyntaf. A gwyddom, pryd bynnag y bo hynny'n bosibl, ein bod yn dymuno i'r plant gael aros yn eu cartrefi eu hunain. Felly dyna'r rheswm pam y gwnawn ni hyn.
O ran y ffaith bod 25 y cant y tu allan i'r sir, a rhai ohonyn nhw y tu allan i'r wlad hefyd, mae'n amlwg ei bod hi'n well o lawer i'r plant pe gellid eu lleoli nhw'n nes at eu teuluoedd, ac yn agos at eu rhwydwaith o wasanaethau lleol. Mae'r cyswllt yr wyf i wedi ei gael gyda phlant sydd mewn gofal—un o'r prif bethau y maen nhw'n ei ddweud yw eu bod nhw'n awyddus i gadw cysylltiad, yn enwedig gyda'u brodyr a'u chwiorydd. Y cyfan y maen nhw'n ei ddymuno yw cael gweld eu brodyr a'u chwiorydd. Ac os ydych chi'n eu lleoli nhw ymhell i ffwrdd, mae hynny'n anodd iawn. Felly, rydym yn annog awdurdodau lleol i ddatblygu cyfleusterau yn eu hardaloedd nhw eu hunain, ar sail ranbarthol, fel y gall rhai o'r plant hyn sy'n mynd y tu allan i Gymru, gyda lleoliadau costus iawn, gael eu lleoli o fewn y wlad—y wlad hon, yng Nghymru. Bu rhai datblygiadau da iawn yn hynny o beth. Mae'r byrddau partneriaethau rhanbarthol yn gwneud hynny ar hyn o bryd, ac rydym wedi rhoi symiau o arian iddyn nhw i wneud hynny'n benodol. Felly, rydym yn symud i'r cyfeiriad hwnnw.
Pam 16 awdurdod yn unig? Mae dau ddeg a dau o awdurdodau wedi cytuno gyda'n hamcanion ni. Mae dau ddeg a dau o awdurdodau yn cefnogi'r agenda yr ydym ni wedi ei phennu, ond dim ond 16 o awdurdodau sydd wedi gwireddu'r gostyngiad y bydden nhw'n ei ddymuno. Ac rydym ni'n falch iawn bod yr awdurdodau hynny wedi ymateb yn y ffordd y maen nhw, gan ddefnyddio ffyrdd synhwyrol iawn o atal plant rhag cael eu rhoi mewn gofal ac adsefydlu plant mewn ffordd gadarnhaol iawn, iawn. O ran y rhai nad ydyn nhw wedi gwneud hynny, rydym ni'n trafod gyda nhw o hyd. Felly, mae'r drafodaeth honno'n parhau o hyd.
Rwyf i o'r farn fod yna nerfusrwydd sy'n ddealladwy ymysg awdurdodau lleol ynglŷn â chyflwyno'r niferoedd y bydden nhw'n gallu eu lleihau. Rwy'n credu y gallwn ni i gyd ddeall fod yna nerfusrwydd ynghylch pennu targedau, ac felly rwy'n ddeall yn llwyr sut mae'r awdurdodau lleol yn teimlo. Ond rydym ni'n gweithio gyda nhw, ac rydym ni'n gobeithio y bydd y chwech arall yn gallu dod ymlaen, ac y gallwn ni weithio gyda nhw i gefnogi sefydlogrwydd yn nifer y plant sy'n derbyn gofal. Oherwydd mae'n rhaid inni weithredu, ac un o'r ffyrdd gorau o wneud hynny yw gweithio gyda'r awdurdodau lleol i ostwng y niferoedd hynny. Felly, rydym ni'n parhau i weithio gyda'r chwe awdurdod lleol nad ydyn nhw, hyd yma, mewn gwirionedd wedi cyflwyno unrhyw niferoedd.
Mae'n wair dweud bod yr awdurdodau lleol dan bwysau ariannol mawr. Un o'r pwysau mwyaf, rwy'n credu i Janet Finch-Saunders gyfeirio ato, yw'r swm enfawr o arian y mae'n rhaid iddyn nhw ei dalu am rai o'r lleoliadau hyn y tu allan i'w sir. Felly, un o'r ffyrdd o leihau'r effaith arnyn nhw yw eu helpu i gadw'r plant yn eu cartrefi, yn nes adref, a dyna un o'r rhesymau pam mae'n amlwg ein bod ni wedi rhoi symiau penodol o arian i'r gwasanaethau ar ffiniau gofal. Felly, mae gan bob awdurdod lleol yng Nghymru wasanaeth ar ffiniau gofal erbyn hyn. A gallaf ei sicrhau ein bod ni'n ymwybodol iawn o'r rhaglen gyni. Rydym wedi cael dadl fawr ynglŷn â hynny yng nghwestiynau'r Prif Weinidog heddiw, ac rydym yn gwybod bod rhywfaint o'r diwygiadau lles a gyflwynwyd yn achosi llawer iawn o galedi. Ond rwyf i'n wir yn credu na allwn ni ganiatáu i'r sefyllfa hon barhau. Felly, rydym yn gweithio'n galed iawn ar hyn er lles y plant.