Diolch i'r Cadeirydd am arwain ar yr agenda hon. Roedd gwaith hwn yn ddiddorol iawn i mi, y syniad ein bod yn ceisio llunio dyfodol Trafnidiaeth Cymru, gan ystyried ei fod yn sefydliad mor ifanc. Ac er ein bod wedi dod i’r casgliad fod rhai problemau cychwynnol wedi bod—yn enwedig yn ein hadroddiad arall ar y tarfu yn yr hydref—gwyddom mai amser a ddengys pa mor ymgysylltiol a pha mor gadarnhaol fydd y berthynas y gall Trafnidiaeth Cymru ei datblygu, nid yn unig gyda ni ond gyda’r cyhoedd yn gyffredinol. Felly, credaf y daw hynny oll i’r amlwg yn y dyfodol.

Credaf mai'r hyn sy'n hollbwysig i bob un ohonom fel gwleidyddion yw deall beth yn union fydd Trafnidiaeth Cymru a'i rôl. Cafwyd peth—nid wyf am ddefnyddio'r geiriau 'anghydfod' na 'dryswch' ynglŷn â phwy oedd yn gyfrifol yn y pen draw. Pan ofynnais i Ken Skates, 'Ai chi sy’n gyfrifol?', dywedodd 'Ie'; mewn sesiynau blaenorol, efallai nad oedd hynny mor glir, pan oeddem yn holi Trafnidiaeth Cymru pwy oedd yn gyfrifol yn y pen draw am unrhyw fethiannau neu am unrhyw broblemau yn y system. Felly, beth bynnag sy'n digwydd o ran y strwythur, mae'n rhaid i ni wybod mai'r Llywodraeth fydd yn gyfrifol yn y pen draw am yr hyn sy'n digwydd, neu os nad hi sy’n gyfrifol, fod y llinellau pŵer ac ymwrthod â phŵer yn glir i bawb eu gweld, fel y gwyddom, ac yn bwysicach, fel y gŵyr y cyhoedd, os oes rhywbeth yn mynd o'i le, os ydynt am gwyno, os ydynt am gael iawndal, eu bod yn gwybod yn union ble i fynd. A hyd yn hyn, nid wyf yn siŵr ein bod yn gwybod beth yw'r ateb.

Er enghraifft, mae gennym y cyd-awdurdodau trafnidiaeth. A ydym am gael system ranbarthol, neu a ydym am gael system genedlaethol, neu a ydym am gael y ddwy system? Yn reddfol, ac nid wyf yn siarad ar ran pawb eto, gan nad ydym wedi trafod hyn fel plaid eto, buaswn yn dweud mewn gwirionedd, a oes angen i ni gael dwy system wahanol? Oni allwn gael un system glir y gall pobl droi ati? Efallai y gall y Papur Gwyn roi mwy o atebion i ni ynglŷn â hynny.

Roedd hi braidd yn eironig a braidd yn drist gweld bod yr undebau llafur wedi gorfod codi'r mater nad oedd Trafnidiaeth Cymru yn ymgysylltu â rhai o'r undebau llafur o gwbl, a bod yn rhaid inni godi hynny gyda hwy yn y sesiynau pwyllgor hyn i ddweud wrthynt, 'Edrychwch, os ydych am drosglwyddo staff yn unol â’r Rheoliadau Trosglwyddo Ymgymeriadau (Diogelu Cyflogaeth), os ydych am drosglwyddo pobl i Trafnidiaeth Cymru o gyrff eraill, mae angen iddynt ddeall beth yn union sy'n digwydd ac mae'n rhaid rhoi rôl iddynt ar y bwrdd hwnnw hefyd,’ Rwy'n falch o weld, yn dilyn y pryderon cyhoeddus hynny, fod Trafnidiaeth Cymru bellach wedi ymgysylltu â'r holl undebau llafur. Credaf mai Undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol oedd â'r pryder mwyaf ar y pryd, ond maent bellach yn rhan o'r sgwrs honno. Ond ni ddylai fod yn ôl-ystyriaeth; dylent fod yno o'r cychwyn cyntaf fel rhan o'r bartneriaeth gymdeithasol, ac ni ddylem weld hynny'n digwydd eto yma yng Nghymru.

Yn y pen draw, credaf fod yn rhaid i unrhyw system lywodraethu fod yn ddigon cadarn i fod yn sicr fod yr hyn a ddarperir i'r cyhoedd yn ddigonol ac yn gryf. A chredaf mai dyna lle mae angen i bethau wella, o bosibl. Yn ein hadroddiad, dywedwn fod Trafnidiaeth Cymru yn fwy adweithiol na rhagweithiol: nid oedd pobl yn gwybod beth oedd yn digwydd, nid oeddent yn gwybod pwy oedd yn rhedeg y gwasanaeth bellach, ni allent ddod o hyd i wybodaeth ar y wefan ac nid oeddent yn gwybod am gynlluniau ar gyfer tocynnau integredig. Felly, yr hyn y buaswn yn ei ddweud yw bod angen i Trafnidiaeth Cymru gynnal ymgyrch eang ar draws Cymru i ymgysylltu â'r cyhoedd ynglŷn â’r hyn y maent am ei weld yn digwydd a sut. Os yw Trafnidiaeth Cymru am ymestyn i fysiau ac i ddulliau trafnidiaeth eraill, sut y gellir defnyddio'r cyhoedd fel rhan o'r sgwrs honno, yn hytrach na dweud wrthynt beth sy'n mynd i ddigwydd yn unig? Dyna maent am ei weld yn digwydd bellach mewn perthynas â hyn.

Un sylw arall y credaf inni ei drafod yn yr ymchwiliad, ac un y bydd y Dirprwy Weinidog yn ymateb iddo efallai, oedd y diffyg arbenigedd gan y rheini yn y diwydiant rheilffyrdd ar y bwrdd. Rwy'n derbyn na ellir llenwi'r bwrdd ag arbenigwyr ac anoracs rheilffyrdd yn unig—ni all olygu'r bobl hynny'n unig, er mor angerddol ydynt—rhaid iddo gynnwys pob rhan o gymdeithas. Ond os nad oes gennych unrhyw un a chanddynt y sgiliau hynny, onid yw hynny’n dipyn o broblem? Rwy'n gwerthfawrogi'r arbenigedd hwnnw gan nad wyf yn arbenigwr ar reilffyrdd—ni fuaswn yn gallu gwneud y gwaith hwnnw—felly os gwelwch yn dda, a gawn ni weld sut y gellir eu cynnwys, a sut y gallwn ddefnyddio’r agenda newid hinsawdd y mae pawb ohonom yn sôn amdani ar hyn o bryd i ffocysu gwaith Trafnidiaeth Cymru ar edrych ar sut y gallant integreiddio gwahanol ddulliau trafnidiaeth i'w gwaith, ond hefyd annog pobl allan o'u ceir.

Hoffwn ddiolch i dîm y pwyllgor am eu holl waith caled yn cefnogi'r gwaith hwn, ond credaf mai dyma yw dechrau ein gwaith craffu ar Trafnidiaeth Cymru, ac yn sicr nid y diwedd.