Mae ffigurau Angela’n golygu bod disgwyl i nifer y bobl sydd â nam ar eu golwg yng Nghymru ddyblu i 222,000 erbyn 2050 ac mae nam ar y golwg a cholli golwg yn effeithio ar annibyniaeth a symudedd, yn cynnwys y perygl o gwympo, o gael anaf, iechyd meddwl, gwybyddiaeth, cyflogaeth, a chyrhaeddiad addysgol. Felly, mae'n hanfodol fod Llywodraeth Cymru a byrddau iechyd lleol yn cael eu dwyn i gyfrif yn gadarn ynglŷn â’u methiant i gyrraedd targedau amseroedd aros gofal llygaid a rhoi mesurau gofal llygaid ar waith.

Fis Hydref diwethaf, adroddodd Swyddfa Archwilio Cymru fod rhestrau aros ar gyfer apwyntiadau dilynol GIG Cymru wedi tyfu'n sylweddol gydag offthalmoleg yn ail waethaf o'r holl ddisgyblaethau. Ym mis Ebrill, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ddata perfformiad cyntaf y byrddau iechyd yn erbyn y mesurau gofal llygaid newydd ar gyfer cleifion allanol y GIG. Mae RNIB Cymru yn credu bod cyhoeddi’r data hwn yn gam mawr ymlaen tuag at wneud byrddau iechyd yn fwy atebol am y modd y maent yn darparu gwasanaethau gofal llygaid. Mae'r elusen wedi croesawu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ddatblygu targedau newydd ar gyfer apwyntiadau newydd neu apwyntiadau dilynol yn ôl y risg i’r claf o golli eu golwg yn barhaol—rhywbeth y rhannodd Helen Mary â ni a ddigwyddodd i’w theulu hi yn anffodus. Fodd bynnag, dangosodd data mis Ebrill nad oes yr un bwrdd iechyd yn cyrraedd targedau newydd Llywodraeth Cymru hyd yma. Mae RNIB Cymru yn nodi ei fod yn adlewyrchu'r hyn y bu cleifion yng Nghymru yn ei ddweud ers blynyddoedd, gyda miloedd ohonynt wedi dioddef apwyntiadau’n cael eu canslo a’u gohirio dro ar ôl tro, gan eu rhoi mewn perygl gwirioneddol o golli eu golwg am nad ydynt yn cael y gofal a’r driniaeth iawn ar yr adeg iawn.

RNIB Cymru sy’n galw felly am ddwyn byrddau iechyd i gyfrif yn gadarn, ymgyrch fawr i ailgynllunio gwasanaethau a dull cenedlaethol ac amlddisgyblaethol strategol o gynllunio’r gweithlu offthalmoleg. Mae Action on Hearing Loss hefyd yn nodi ein bod yn dal i weld methiannau bum mlynedd ar ôl cyflwyno’r safonau cyfathrebu a gwybodaeth hygyrch ar gyfer Cymru gyfan i bobl â nam ar eu synwhyrau—y golwg a’r clyw—yn y GIG, na chaiff y safonau eu mesur na’u rheoleiddio ar hyn o bryd, ac y dylai hyn fod yn rhan o waith gwella ansawdd gan Weinidogion Cymru a chyrff y GIG i gynnwys profiad y claf. Wedi'r cyfan, mae Llywodraeth Cymru’n datgan ei chefnogaeth i’r model cymdeithasol o anabledd, sy’n cydnabod mai’r gymdeithas sy’n gwneud pobl yn anabl, nid y nam sydd arnynt, fod yn rhaid inni fynd i’r afael â’r rhwystrau i fynediad a chynhwysiant i bawb, a bod yn rhaid caniatáu i bawb gael annibyniaeth, llais, dewis a rheolaeth yn eu bywydau—dim byd amdanom ni hebom ni. Mae cod ymarfer Rhan 2 o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn datgan fod hyn,

‘yn rhoi system ar waith lle mae pobl yn bartneriaid llawn yn y gwaith o gynllunio a gweithredu gofal a chymorth.’

Ac yn olaf, mae Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn datgan bod yn rhaid i gyrff cyhoeddus arddangos ymwneud y bobl y mae gwasanaethau neu weithgareddau’n mynd i fod o fudd iddynt neu’n mynd i’w heffeithio o gam mor fuan â phosibl. Nid yw deddfwriaeth ond yn ystyrlon os caiff ei gweithredu. Diolch yn fawr.