Diolch, Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r grŵp Ceidwadol ac Angela Burns am ddod â’r cynnig hwn gerbron heddiw. Byddwn yn cefnogi'r cynnig heb ei ddiwygio. Hoffwn hefyd gysylltu fy hun â diolchiadau Angela i’r RNIB am y wybodaeth ddefnyddiol a grymus iawn, a buaswn yn cytuno â phob dim y mae Angela wedi’i ddweud yn eu chyfraniad ac nid wyf am ei ailadrodd i’r Cynulliad.

Hoffwn siarad am ddau beth, ac un ohonynt yw sôn ychydig bach am yr effaith ar fywydau pobl, oherwydd mae hon yn sefyllfa a ddigwyddodd yn fy nheulu fy hun. Cafodd fy nhad ddiagnosis o gataractau; roedd yr amseroedd aros yn hir iawn—roedd hyn amser maith yn ôl, ar ddechrau'r 1990au. Ni allem ei berswadio i fynd yn groes i’w egwyddorion a gadael i ni fel ei blant dalu am driniaeth breifat. Teimlai y byddai hynny'n anghywir. Pleidleisiodd dros y Llywodraeth yn 1945 a greodd y gwasanaeth iechyd gwladol ac nid oedd yn mynd i neidio i flaen unrhyw giw. Ond pen draw hyn oedd nad oedd modd ei drin mwyach erbyn iddo ddod yn gymwys i gael ei lawdriniaeth GIG; roedd niwed o dan y cataract.

Nid wyf bob amser yn siarad am brofiadau personol, ond rwy'n credu ei bod yn bwysig gwneud hynny yma, oherwydd mae’r effaith ar fywyd rhywun, y colli annibyniaeth y siaradodd Angela amdano, methu darllen llyfr, methu teithio heb orfod ein cael ni gydag ef, a’r effaith ar ei urddas oedd y peth gwaethaf oll rwy'n credu—o fod yn ddibynnol, ac yntau wedi bod yn berson mor annibynnol. Felly rwy’n credu ei bod hi’n bwysig beth bynnag a wnawn, ac yn wir, pan siaradwn am faterion iechyd eraill, fod rhaid inni gofio sut y mae’n effeithio ar bobl. Rwy’n cytuno â’r hyn a ddywedodd Angela ei bod hi’n gadarnhaol yn awr fod y problemau hyn yn weladwy yn y gwasanaeth oherwydd y camau y mae Llywodraeth Cymru wedi’u cymryd, ond credaf fod angen iddynt weithredu ar fwy o frys nag y byddai gwelliant y Llywodraeth yn awgrymu sy'n bodoli.

A'r pwynt penodol arall yr hoffwn ei wneud yn ogystal â’r effaith ar fywydau pobl yw’r angen am wybodaeth hygyrch. Os yw pobl yn colli apwyntiadau, ac mae rhywfaint o ymateb gwrthwynebus yn y system yn dweud 'Wel, nid ein bai ni yw bod cynifer o apwyntiadau’n cael eu colli', meddai’r byrddau iechyd, 'Nid yw pobl yn dod i’w hapwyntiadau', wel, os nad ydych yn anfon gwybodaeth i berson dall ar ffurf hygyrch, os nad ydych yn eu ffonio, os nad ydych yn eu cael i ddynodi rhywun arall a allai dderbyn y wybodaeth ar eu rhan, fe fyddant yn colli apwyntiadau a bydd hynny’n effeithio ar y system. Felly, hoffwn ofyn i'r Gweinidog heddiw edrych yn agos wrth iddo wthio ei agenda yn ei blaen i weld i ba raddau y mae byrddau iechyd yn gyson yn darparu gwybodaeth ar ffurf hygyrch. Ni ddylai pobl ddal orfod cael eu plant a’u hwyrion i ddarllen llythyrau apwyntiad iddynt—nid yw’n briodol—na phobl sy’n colli eu golwg. Unwaith eto, rwy’n ddiolchgar, ac ni ddywedaf lawer mwy, i’r Ceidwadwyr am gyflwyno hyn. Mae hon yn agenda bwysig tu hwnt, ac rwy’n credu’n gryf fod yn rhaid inni gael ymdeimlad o frys oherwydd bob dydd bydd un o’n cyd-ddinasyddion yn colli eu gallu i weld, a hynny’n ddiangen, ac rwy’n siŵr na all neb ohonom fod yn fodlon ynglŷn â hynny.