Part of the debate – Senedd Cymru am 5:07 pm ar 16 Gorffennaf 2019.
Pan oeddwn i'n cynllunio ar gyfer busnes yr wythnos hon, rwy'n credu mai dydd Gwener yr wythnos diwethaf oedd hi, roeddwn i'n edrych drwy rywfaint o'r hyn y byddem yn ei wneud ac fe welais i'r datganiad hwn, 'Rhagolygon y Dyfodol ar gyfer Gwariant Cyhoeddus yng Nghymru', ac roeddwn i'n llawn cyffro. Credais y byddem yn edrych ar rai o'r materion pwysig, hirdymor sy'n effeithio ar wariant cyhoeddus yng Nghymru: demograffeg Cymru, y boblogaeth sy'n heneiddio, effaith colli'r to iau i Loegr. Beth allwn ni ei wneud i gadw mwy o'r bobl iau sy'n cynhyrchu trethi yn ein heconomi ni, yn enwedig pan mae gennym gyfraddau treth incwm i Gymru nawr? Pam mae ein poblogaeth ni'n heneiddio cymaint, o'i chymharu â Lloegr? A oes gennym ni'r ysgogiadau, ac a fyddwn ni'n ystyried defnyddio unrhyw rai o'r ysgogiadau hynny i effeithio ar y ddemograffeg, hyd yn oed ar yr ymylon, efallai? Beth yw'r heriau hynny? Sut mae Llywodraeth Cymru yn paratoi ar gyfer hyn? Ond yn hytrach, dyma'r hyn gawsom ni. Hynny yw, yr holl gwyno. Rydym newydd gael lliaws o gwynion. Wrth edrych ymlaen degawd, rydym fel pe baem yn mynd yn ôl degawd, a'r cyfan a gawsom oedd cwyno diflas am gyni. Fe glywsom ni fod gan Lywodraeth y DU raglen barhaus o gyni, mai naratif Llywodraeth y DU oedd bod cyni'n dod i ben, a bod y gwirionedd yn wahanol iawn. Ac yna rydych chi'n rhoi'r pleser inni o'r gymhariaeth rhwng 2023—wel, mae hynny'n edrych ymlaen o leiaf. Ond rydych chi'n mynd yn ôl i 2009-10. Hynny yw, beth sydd a wnelo hynny â chyni'n dod i ben? Yn sicr, yr hyn sy'n bwysig, o leiaf yn hyn o beth, yw: beth yw'r gyllideb eleni o'i chymharu â'r llynedd? Sut y gallai fod y flwyddyn nesaf o'i chymharu â'r flwyddyn hon? A oes yna duedd ar gyfer newid? A ydym mewn gwirionedd yn mynd i ddechrau cael ychydig mwy o arian eto? Ac eto i gyd, y cyfan yr ydych chi'n sôn amdano yw cyni, ac ni chredaf fod hynny'n ddefnyddiol iawn. [Torri ar draws.] Wel, os hoffech edrych ar fy nghofnod pleidleisio, fe welwch fod rhai ohonyn nhw na wnes i bleidleisio o'u plaid.
Ond, hynny yw, gadewch i ni—. Un peth da os daw Boris i mewn yw y ceir rhywfaint o optimistiaeth, o bosib. Dyna un peth y gallwch ei ddweud o'i blaid ef. Boed hynny ar sail gadarn neu beidio, fe gawn ni weld. Ni fynegwyd unrhyw beth cadarnhaol, i mi ei gofio o leiaf, yn y datganiad hwnnw. Y bore yma, ydych chi wedi edrych ar y ffigurau economaidd a gyhoeddwyd heddiw? Saith deg a chwech y cant mewn cyflogaeth ledled y DU—y mwyaf erioed. Ni welwyd erioed gyflogaeth ar y raddfa honno o'r blaen. Ac mae cyflogau yn codi 3.6 y cant o flwyddyn i flwyddyn. Mae hynny'n fwy nag yr ydym ni wedi ei weld—yn sylweddol fwy nag yr ydym wedi ei weld—ers y degawd diwethaf. Mewn termau gwirioneddol, y cynnydd yna o 3.6 y cant, chwyddiant ar 2 y cant—. Rydym ni'n gweld cyflogau gwirioneddol yn codi flwyddyn ar ôl blwyddyn rhwng 1.5 a 2 y cant nawr, ac eto rydym ni'n dal i weld mwy o gyflogaeth yn cael ei greu ar ben hynny. Felly, os edrychwch chi ar greu swyddi yn agos at 1 y cant o hyd, o flwyddyn i flwyddyn, a'r twf cyflog gwirioneddol o 1.5 i 2 y cant ar ben hynny hefyd, fe allech chi fod yn edrych ar dwf mewn incwm cyflogaeth yn y flwyddyn sydd i ddod o 2.5 i 3 y cant mewn termau real. Siawns nad yw hynny'n rhoi'r cyfle i gynnyrch domestig gros siomi ar yr ochr orau, o'i gymharu â rhai o'r rhagolygon digalon yr ydych chi wedi bod yn sôn amdanyn nhw. Rydym hefyd wedi gweld, o leiaf ar lefel y DU—nid ydych chi'n rhoi'r rhifau inni yma—rai pethau annisgwyl yn dod i'r wyneb o ran sut y mae niferoedd benthyca wedi bod yn dod i mewn. Un o'r prif ffactorau sy'n ysgogi'r niferoedd benthyca hynny yw'r incwm cyflogaeth hwnnw. Mae'n hynod bwysig i'r dreth a gesglir, ac mae rhai o'r meysydd—yr unig rai yr ydych chi'n sôn amdanyn nhw—lle mae'r economi yn siomedig, er enghraifft buddsoddiad, yn rhai nad ydyn nhw'n feysydd lle cesglir llawer iawn o dreth. Os oes gennych chi lefel benodol o gynnyrch domestig gros, os ydych chi'n gweld symudiad i ffwrdd oddi wrth fuddsoddiad tuag at incwm cyflogaeth, o leiaf yn y byrdymor mae effaith ariannol hynny'n beth cadarnhaol iawn, oherwydd eich bod chi'n casglu mwy o dreth yn ei sgil. Ni chlywsom ddim am hynny o gwbl, ac mae'n rhaid imi ddweud fy mod wedi fy siomi â'r agwedd honno.
Mae gennych chi'r teitl hwn sy'n dwyn Jeffrey Archer i gof, fel yr awgrymodd Nick Ramsay—heb golli'r un geiniog, heb golli'r un grym—ac, unwaith eto, mae eich pwyslais chi ar yr anfanteision. Fe allech chi fod o leiaf wedi gwrando ar eich Prif Weinidog yn y datganiad blaenorol. Roedd ef yn llawer mwy cadarnhaol. Fe ddywedodd ef y byddwn ni'n etifeddu miloedd o bwerau a swyddogaethau newydd mewn meysydd polisi a oedd yn cael eu pennu gan gyfreithiau'r UE yn y gorffennol. Siawns nad yw hynny'n rhywbeth i'w ddathlu. Mae'n amlwg bod trafodaethau gyda Llywodraeth y DU ac eraill ynghylch sut yn union y bydd y gronfa ffyniant a rennir yn gweithio. Nawr, dywedodd Boris fod angen gwrthdroi'r penderfyniad i ganslo ffordd liniaru'r M4, a dywedodd y bydd gan Weinidogion Ceidwadol ddylanwad mawr ar sut y caiff yr arian ei wario,. Felly rwy'n casglu o hynny y gallai Llywodraeth y DU fod yn cynnig talu am ffordd liniaru'r M4, neu o leiaf am gyfran sylweddol ohoni. Nawr, yn sicr, o ystyried yr effaith y gallai hynny ei chael ar hybu ein heconomi ni, a helpu pobl ifanc i aros yng Nghymru—pa ffordd well i hybu ffyniant a rennir nag ariannu ffordd liniaru'r M4?
Onid yw hi'n amser i'r Gweinidog ddechrau edrych ar yr hyn sy'n gadarnhaol, neu rai o leiaf o'r elfennau cadarnhaol? Rwy'n ddigon hapus i gynllunio ar gyfer senarios sy'n llai cadarnhaol, ond mae'r niferoedd o Fanc Lloegr a ddyfynnodd—y senario gwaethaf posib i ddechrau, a chawsant eu diystyru erbyn hyn gan eu bod nhw'n hurt. Maen nhw'n seiliedig ar y dybiaeth nad yw pobl yn ymateb i newidiadau mewn amgylchiadau economaidd, ond y maen nhw'n ymateb, a dyna sy'n ysgogi cynnydd y ddynoliaeth. Felly, gadewch inni gael tamaid bach o optimistiaeth.