Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r ddadl heddiw yn fawr iawn, a diolch i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau a'r Pwyllgor Cyllid am eu hadroddiad ar y cyd yn asesu effaith penderfyniadau cyllidebol. Diolch hefyd i'r holl Aelodau am yr hyn a fu'n ddadl adeiladol iawn, ac yn sicr yn ddigon o her ac yn llawer imi feddwl amdano wrth inni ddechrau mynd drwy'r broses o osod ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf. Rydym wedi bod yn ymrwymedig ers tro byd i wella'r ffordd yr ydym yn asesu ac yn gwneud y mwyaf o effaith ein penderfyniadau cyllidebol ac fel y gŵyr yr Aelodau, rwyf wedi derbyn pob un o'r argymhellion yn llawn neu mewn egwyddor. Croesawaf y cyfle hwn i'w trafod yn y Siambr.  

Felly, Llywodraeth Cymru oedd y Llywodraeth gyntaf yn y DU i gyhoeddi asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb ar ein cynlluniau gwariant yn ôl yn 2011, ac roedd yn gam y tu hwnt i'n gofynion statudol ac yn arwydd o'n penderfyniad i barhau i gryfhau a gwella ein dull gweithredu, un sy'n golygu ein bod wedi mynd ati'n fwyfwy soffistigedig i ystyried effeithiau. Gan adeiladu ar adborth gan y Pwyllgor Cyllid a grŵp cynghorol y gyllideb ar gydraddoldeb, gwnaethom ddatblygu asesiad effaith integredig strategol a gyhoeddwyd yn gyntaf gyda'r gyllideb ddrafft yn 2015-16.  

Datblygwyd yr asesiad effaith integredig strategol i ystyried penderfyniadau gwariant drwy nifer o lensys, i ddeall eu heffeithiau ar wahanol grwpiau o bobl, ac mae'r rhain yn cynnwys: hawliau plant; y Gymraeg; anfantais economaidd-gymdeithasol; a datblygu cynaliadwy. Mae cyflwyno Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 hefyd wedi llunio ein dull o weithredu ers ei chyflwyno yn 2015. Drwy weithredu mewn ffordd integredig, ein nod oedd datblygu dealltwriaeth ehangach o'r pwysau a'r cyfleoedd i leihau costau sy'n bodoli ar draws meysydd gwasanaeth allweddol, yn unol â'n blaenoriaethau a'n cyllid targed pan fydd ei angen fwyaf.

Rwy'n cydnabod y cyfeiriad at y gwaith a wnaethpwyd yn Seland Newydd. Rydym wedi bod â diddordeb mawr yn hwnnw, ac mae ein swyddogion wedi siarad â swyddogion yn Seland Newydd. Mae'n rhaid i mi ddweud bod llawer o debygrwydd eisoes o ran ein dull gweithredu drwy ein Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol, a'r hyn a wnawn drwy ein hasesiadau effaith integredig strategol—mae'n debyg iawn o ran y broses o wneud penderfyniadau a'r dyletswyddau arnom o ran pethau y mae'n rhaid inni edrych arnynt.

Mae ein dull o weithredu wedi esblygu hefyd wrth i ni sefydlu'r dirwedd gyllidol newydd. Rydym wedi nodi ein hymagwedd at dreth a'i hegwyddorion ar gyfer trethi Cymreig yn y fframwaith polisi treth, ac mae'r rhain yn cynnwys yr egwyddor allweddol y dylai trethi Cymru godi refeniw i gefnogi gwasanaethau cyhoeddus mewn modd mor deg â phosibl. Dylid eu datblygu drwy gydweithio a chymryd rhan, a chyfrannu'n uniongyrchol at nodau Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol.

Mae hefyd yn bwysig cydnabod sut y mae'r asesiad effaith integredig strategol yn cyd-fynd â'r dirwedd asesu effaith ehangach, ac wrth gwrs ceir effaith ar y lefel y pennwyd y gyllideb amlinellol arni, ond ar lefel y penderfyniadau manwl a wneir gan Weinidogion y cysylltir agosaf â'r effeithiau y bydd pobl a chymunedau yn eu teimlo. Dyna pam, am y tro cyntaf y llynedd, y cyhoeddasom asesiad effaith integredig strategol i gyd-fynd â'n cyllideb amlinellol a'n cyllidebau manwl.  

Mae asesu effaith polisïau yn effeithiol o gam cynnar a thrwy gydol eu datblygiad yn rhan ganolog o lunio polisïau, ac yn y cyd-destun hwn mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio i ddatblygu a symleiddio asesiadau effaith presennol yn un fframwaith integredig i lywio'r broses o ddatblygu polisi a deddfwriaeth. Wedi'i fframio gan Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol, arweiniodd y gwaith hwn at lansio'r offeryn asesu effaith integredig yn 2018, a helpodd yr offeryn hwnnw benderfynwyr i ddeall effaith bosibl polisïau, yn gadarnhaol a negyddol, o gyfnod cynnar a thrwy gydol eu datblygiad. Ac mae'n rhaid i mi ddweud, cafwyd adborth da iawn o ran sut y defnyddir yr offeryn a'r ffordd y mae wedi herio syniadau wrth i bolisïau gael eu datblygu, ac mae'n cael ei ddefnyddio ar gam cynnar er mwyn sicrhau bod y penderfyniadau y gofynnir i Weinidogion eu gwneud yn wybodus ac wedi'u datblygu'n dda o ran yr effaith y gallent ei chael ar wahanol grwpiau. Fodd bynnag, mae hyn yn wahanol iawn i rôl yr asesiad effaith integredig strategol o'r gyllideb, sy'n nodi sut y mae ystyriaethau effaith wedi llywio'r dyraniadau cyllideb strategol a wnaethpwyd fel rhan o broses flynyddol y gyllideb. Ond rydym yn parhau'n ymrwymedig i esblygu ein dull gweithredu, ac wrth i ni integreiddio ein pwerau trethu a benthyca ymhellach, rydym yn archwilio sut y gall gwahanol ddulliau lywio ein hystyriaeth o effaith yn well, gan gynnwys asesiadau o'r effaith ar aelwydydd ac unigolion yng Nghymru, a dyma rai o'r syniadau yr ydym yn bwrw ymlaen â hwy wrth inni ystyried beth y gallwn ei wneud i barhau i wella'r ffordd yr ydym yn mynd i'r afael â'r gwaith hwn.

I gyd-fynd â'n hadolygiad cydraddoldeb rhywiol, er enghraifft, fel rhan o baratoadau'r gyllideb ar gyfer eleni, rydym yn edrych ar gyllidebu ar sail rhyw. Gan ddysgu oddi wrth y gwledydd Nordig, rydym yn ystyried sut y gallai dull cyllidebol ar sail rhyw ein helpu i ddeall effeithiau ein penderfyniadau yn well. Yn ogystal, rydym yn ystyried sut y gallwn ddefnyddio diffiniad gweithredol o 'atal', y cytunwyd arno gyda chomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol yng nghyllideb 2019-20 i'n helpu i symud gweithgarwch ymhellach i fyny mewn perthynas â'n penderfyniadau cyllidebol.

Mae Awdurdod Cyllid Cymru hefyd wedi bod yn datblygu dull ataliol drwy weithio gyda chynrychiolwyr, sefydliadau partner, trethdalwyr a'r cyhoedd i'w gwneud yn haws i bobl dalu'r swm cywir o dreth y tro cyntaf. Ac fel y clywsom, eleni rydym hefyd yn adolygu proses ein hofferyn asesu effaith integredig ar benderfyniadau polisi, ac fel rhan o'r adolygiad hwn, byddwn yn parhau i ymgysylltu â'r cyrff allanol a'r comisiynwyr sydd wedi bod yn rhan o'r datblygiad. Rwy'n bwriadu cyfarfod â chomisiynwyr wrth i ni fynd ati i osod ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf, felly byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod yn manteisio ar y cyfleoedd i drafod gyda hwy beth yn rhagor y gallwn ei wneud i wella ein hasesiadau effaith.

Rwyf eisoes wedi cael cyfarfod da gyda'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, a chawsom drafodaeth dda ynghylch pa welliannau y gellid eu gwneud. Gwn eu bod yn parhau i drafod gyda swyddogion. Mynychodd fy nghyd-Aelod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip y symposiwm y cyfeiriodd fy nghyd-Aelod, John Griffiths, ato, a gwn y byddai'n hapus iawn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi a'r holl Gadeiryddion am y trafodaethau a gafwyd yno.

Cawsom gyfle ddoe i drafod y rhagolygon ar gyfer cyllid cyhoeddus a'r heriau digynsail sy'n ein hwynebu wrth inni ddatblygu ein cynlluniau gwariant ar gyfer y dyfodol. A chyda'r posibilrwydd gwirioneddol y bydd cyfyngiadau ar wariant yn parhau, a'r posibilrwydd o Brexit heb gytundeb hefyd, mae'n bwysicach nag erioed ein bod yn arfarnu effeithiau cadarnhaol a negyddol newidiadau ar ein cynlluniau gwariant, i'n helpu i dargedu ein hadnoddau sy'n prinhau ar y camau gweithredu y gwyddom y byddant yn sicrhau'r effaith fwyaf i bobl a'u lles yng Nghymru. Felly, rwy'n croesawu'n fawr yr hyn a fu'n sgwrs wirioneddol adeiladol, a gwn y bydd yr ymgysylltu'n parhau wrth i broses y gyllideb esblygu eleni.