Part of the debate – Senedd Cymru am 5:20 pm ar 17 Gorffennaf 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Ddwy flynedd yn ôl, siaradais yn y Cynulliad hwn o blaid cynnig gan y Ceidwadwyr Cymreig yn gofyn am ganiatâd i gyflwyno Bil awtistiaeth. Byddai ein Bil awtistiaeth arfaethedig wedi gwneud darpariaeth ar gyfer diwallu anghenion plant ac oedolion â chyflwr sbectrwm awtistig. Ei nod oedd diogelu a hyrwyddo hawliau tua 34,000 o bobl sy'n byw gydag awtistiaeth yng Nghymru. Y ffaith amdani yw nad yw llawer o ddioddefwyr awtistiaeth yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt i'w helpu i fwrw ymlaen â'u bywydau. Maent yn wynebu heriau wrth geisio cael gafael ar wasanaethau cyflogaeth, addysg, iechyd a thai. Mae hyn yn ei gwneud hi'n fwyfwy anodd iddynt fyw bywyd annibynnol. Mae penderfyniad Llywodraeth Cymru i bleidleisio yn erbyn ein cynnig yn destun gofid mawr.
I fod yn deg, mae'r ddarpariaeth o wasanaethau i bobl ag awtistiaeth yng Nghymru wedi gwella'n ddiweddar, ond mae'r anghysonderau'n codi amheuon ynglŷn â'r—. Mae'n ddrwg gennyf. Fodd bynnag, mae'r gwerthusiad o'r gwasanaeth awtistiaeth integredig a'r cynllun gweithredu awtistiaeth ar ei newydd wedd—. Mae adroddiad annibynnol a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn dweud bod nifer o anghysonderau yn y cymorth a ddarperir ar hyn o bryd. Mae'r anghysonderau hyn yn codi amheuon ynglŷn ag effeithiolrwydd y gwasanaeth awtistiaeth integredig yn darparu cymorth digonol i ddefnyddwyr gwasanaethau a grymuso pobl ag awtistiaeth yn ogystal ag ymwybyddiaeth o awtistiaeth.
Y dyddiau hyn, mae defnyddwyr gwasanaethau'n aml yn aneglur ynghylch pa gymorth y gall y gwasanaeth awtistiaeth integredig ei ddarparu. Yn aml, maent yn teimlo'n rhwystredig pan na allant gael gafael ar y gwasanaeth cymorth sydd ei angen arnynt. Ddirprwy Lywydd, rhaid i Lywodraeth Cymru egluro pa wasanaethau y gall pobl ag awtistiaeth eu disgwyl, a rhaid iddi asesu a oes angen ehangu gwasanaethau i sicrhau bod defnyddwyr gwasanaethau'n cael y cymorth sydd ei angen arnynt er mwyn cyflawni ymrwymiad a nodwyd i gymryd camau i fynd i'r afael ag unrhyw fylchau neu wendidau yn y ddarpariaeth. Mae arnom angen ymrwymiad i lunio adolygiad rheolaidd o gynnydd y gwasanaethau y gall pobl ag awtistiaeth eu disgwyl, fel bod darparwyr gwasanaethau'n darparu lefel gyson o ofal.
Ceir anghysonderau hefyd yn y cymorth y mae pob gwasanaeth awtistiaeth integredig rhanbarthol yn ei ddarparu. Mae hyn wedi creu loteri cod post mewn gwasanaethau. Ceir llawer o wasanaethau awtistiaeth rhanbarthol sy'n methu cydymffurfio â'r holl safonau cenedlaethol. Lywydd, rwy'n dal i gredu bod angen cefnogaeth statudol arnom i amddiffyn hawliau pobl awtistig a chodi ymwybyddiaeth o gyflwr cymhleth. Rhaid i Lywodraeth Cymru weithredu'r argymhelliad sydd yn y cynllun cyn gynted ag y bo'n ymarferol. Rwy'n cefnogi'r cynnig.