8. Dadl: Tasglu'r Cymoedd

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:31 pm ar 17 Medi 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 5:31, 17 Medi 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am waith tasglu'r Cymoedd ac amlinellu ei gyfeiriad ar gyfer gweddill y Cynulliad hwn. Dylem ni i gyd fod yn ddiolchgar am y gwaith aruthrol a wnaethpwyd gan fy rhagflaenydd, Alun Davies, wrth sefydlu'r tasglu, ac i'r rhai a wnaeth gyfraniadau sylweddol fel ei aelodau.

Rwyf wedi bod yn awyddus i achub ar y cyfle i bwyso a mesur, ac fe wnes i nodi mewn datganiad ysgrifenedig i'r Aelodau ar 18 Gorffennaf sut y mae'r tasglu bellach wedi cytuno i ganolbwyntio ar saith maes blaenoriaeth, pob un ag is-grŵp ei hun o'r tasglu i fwrw ymlaen â'u maes gwaith. Mae rhai o'r aelodau gwreiddiol wedi manteisio ar y cyfle i gamu o'r neilltu a chaniatáu i aelodau newydd ymuno—rwy'n ddiolchgar am eu holl waith, ac rwy'n falch y bydd gan y prif grŵp nawr gytbwysedd rhwng y rhywiau.

Rwyf hefyd yn awyddus y creffir ar ein cynlluniau, ac mae'n bwysig ein bod heddiw yn cael dadl drwyadl i helpu i lywio ein camau nesaf. Rwyf eisoes wedi ymgysylltu ag Aelodau sy'n cynrychioli etholaethau'r Cymoedd ac rwyf wedi cwrdd â phob arweinydd cyngor yn yr ardal i brofi syniadau sy'n datblygu a gofyn am enghreifftiau o arferion gorau y gallem eu rhannu drwy'r ardal gyfan. Yn hytrach na gosod syniadau ar gymunedau, mae'n llawer gwell nodi arferion da lleol a cheisio'u lledaenu i gymoedd cyfagos.

Yn fy nghyfarfod cyntaf gyda'r Cynghorydd Andrew Morgan, arweinydd cyngor Rhondda Cynon Taf, esboniodd wrthyf y llwyddiant a gafodd ei gyngor wrth sicrhau bod cartrefi gwag yn cael eu defnyddio unwaith eto. Mae eu cynllun nhw eu hunain o roi grantiau i bobl sy'n cymryd cyfrifoldeb am eiddo sydd wedi bod yn wag am chwe mis neu fwy yn gynllun y mae arweinwyr cynghorau eraill yn gytûn y byddai o fudd iddyn nhw hefyd, ac maen nhw wedi cymeradwyo ein bwriad i dai fod y cyntaf o'n blaenoriaethau strategol newydd. Rydym yn neilltuo £10 miliwn ar gyfer y cynllun dros y ddwy flynedd nesaf ac, yn hollbwysig, dyma gyllid a fydd yn llifo ar draws y Cymoedd, nid yn unig i'r canolfannau strategol fel y bwriadwyd yn wreiddiol, ond yn y Cymoedd gogleddol hefyd. Byddwn yn efelychu cynllun RhCT ac yn ceisio ychwanegu ato lle gallwn. Er enghraifft, rydym yn ystyried sut y gallwn ni addasu mesurau arbed ynni wrth i ni adfywio'r stoc dai.

Yn fy nghyfarfod gydag arweinydd Cyngor Abertawe, y Cynghorydd Rob Stewart, fe'm perswadiwyd gan y ddadl dros ganiatáu i awdurdodau lleol gael yr arian hwn i ddod â chartrefi gwag i berchnogaeth y cyngor hefyd, er mwyn sicrhau eu bod ar gael i bobl sy'n aros am dai fforddiadwy i’w rhentu. Rwy'n falch bod fy nghydweithiwr, Julie James, y Gweinidog tai, wedi croesawu'r awgrym hwn yn frwd.

Fe'm darbwyllwyd gan brif weithredwr Cyngor Sir Gaerfyrddin i fabwysiadu'r model o arian cyfatebol a ddefnyddir ym mhrosiect ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, i wneud y gronfa arian hyd yn oed yn fwy gan roi cyfle i gynghorau fuddsoddi yn y cynllun i gyflawni'r nod hwnnw. Bwriadwn fabwysiadu'r syniadau hyn wrth i ni nesáu at ail flwyddyn y cynllun. Ein blaenoriaeth nawr yw mynd ati i gyflwyno'r prosiect. Ac fel enghraifft ragorol o gydweithredu rhanbarthol, mae cyngor Rhondda Cynon Taf yn ymgymryd â swyddogaeth yr awdurdod arweiniol, gan ddefnyddio eu harbenigedd a'u profiad i helpu i gyflawni hyn ar gyfer pob cyngor yn ardal y tasglu. Ac rwyf wrth fy modd y bydd y bobl yng nghymoedd Aman a Gwendraeth yn gallu elwa ar hyn hefyd, gan ein bod bellach wedi ymestyn ffin y tasglu i gwmpasu ymyl orllewinol yr hen faes glo.