Diolch. Dwi'n ddiolchgar am y cyfle i ymateb ar ran Comisiwn y Cynulliad i'r adroddiad manwl yma gan y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau. Dwi eisiau amlinellu yn gyntaf pam ein bod ni'n cael y ddadl yma heddiw. Pan oeddwn i a'r Comisiwn yn ystyried sut i arfer y pwerau newydd a ddarparwyd yn Neddf Cymru 2017 i wneud newidiadau i etholfraint y Cynulliad, un o'r materion a ddaeth i'm sylw yn gynnar oedd hawliau carcharorion i bleidleisio.

Roedd Llys Hawliau Dynol Ewrop wedi canfod mewn dyfarniadau olynol fod y Deyrnas Unedig yn torri'r confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol drwy wahardd carcharorion yn gyffredinol rhag pleidleisio. Mae dyletswydd felly i sicrhau bod etholfraint y Cynulliad yn gydnaws â'r confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol. Felly, daeth hawliau pleidleisio carcharorion yn un o'r materion blaenaf i'w hystyried yng nghyd-destun newid etholfraint y Cynulliad.

Bydd Aelodau'n ymwybodol bod Llywodraeth y DU wedi gwneud trefniadau gweinyddol a fydd yn galluogi nifer cyfyngedig o garcharorion i bleidleisio. Mae Cyngor Ewrop wedi cymeradwyo dull Llywodraeth y Deyrnas Unedig, ond nid ydym yn gwybod eto a yw'r trefniadau hyn yn ddigonol ym marn llys Ewrop. O ran y Cynulliad, prif ofyniad dyfarniad llys Ewrop yw bod penderfyniadau ystyriol yn cael eu gwneud ynglŷn â hawliau carcharorion i bleidleisio mewn etholiadau i ddeddfwrfeydd.

Gofynnodd Comisiwn y Cynulliad am farn y cyhoedd ar y mater yma yn 2018, fel rhan o'n hymgynghoriad ni ar 'Creu Senedd i Gymru'. Fe wnaeth yr ymgynghoriad hynny amlygu'r cymhlethdodau cyfreithiol, moesegol ac ymarferol sydd ynghlwm wrth roi'r bleidlais i garcharorion. Felly, gwnaethom gytuno fel Comisiwn fod angen parhau i ystyried y mater yma'n fanwl, ar sail drawsbleidiol, er mwyn galluogi'r Cynulliad fel deddfwrfa i roi ei farn ar y maes polisi yma cyn cyflwyno unrhyw gynigion deddfwriaethol.

Felly, ym mis Medi 2018, ysgrifennais i at y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau a gofyn iddynt i ystyried y mater hwn ymhellach. Gweler y gwaith sydd nawr wedi ei gyflawni a'r adroddiad sydd ger ein bron ni heddiw. Ystyriodd Comisiwn y Cynulliad adroddiad ac argymhellion y pwyllgor yn ofalus. Prif argymhelliad y pwyllgor yn ei adroddiad oedd y dylai Llywodraeth Cymru a Chomisiwn y Cynulliad ddeddfu i roi'r bleidlais i garcharorion sy'n bwrw dedfrydau o lai na phedair blynedd.

Rwy’n ymwybodol bod y Cwnsler Cyffredinol wedi ysgrifennu at y pwyllgor yn ddiweddar yn amlinellu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i’r egwyddor o roi'r hawl i garcharorion bleidleisio ym mhob etholiad datganoledig yng Nghymru—