Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 25 Medi 2019.
Yn ei hymateb i'r adroddiad, dywedodd Llywodraeth Cymru, ac rwy'n dyfynnu,
'Mae Llywodraeth Cymru yn credu y bydd caniatáu i rai carcharorion o leiaf bleidleisio yn anfon neges gadarn a chadarnhaol i garcharorion bod ganddynt ran i'w chwarae yn ein cymdeithas ac, yn ei dro, bod ganddynt gyfrifoldebau tuag at y gymdeithas yn gyfan.'
Mae honiad o'r fath yn anwybyddu'r ffaith bod llai nag un o bob 12 carcharor mewn gwirionedd yn y carchar am drosedd gyntaf. Mae'n anhygoel o anodd mynd i garchar y dyddiau hyn. Er enghraifft, nid oes gan lai nag un o bob wyth a gaiff eu carcharu am droseddau cyffuriau unrhyw gollfarnau neu rybuddion blaenorol, ac yn rhyfeddol, mae carcharor yn llawer mwy tebygol o fod ag o leiaf 46 o gollfarnau neu rybuddion blaenorol nag o fod yn droseddwr tro cyntaf. Yr holl droseddu, tra'u bod yn dal i allu pleidleisio, a dal i gael rhan mewn cymdeithas, a chyfrifoldebau yn eu tro tuag at gymdeithas yn gyffredinol.
Bob tro y bydd troseddwr wedi bod drwy'r system farnwrol, bydd y gwasanaethau prawf a'r barnwr neu'r ynadon wedi rhoi'r holl arwyddion sydd eu hangen arnynt i droseddwyr eu bod yn cael cyfle i newid—arwyddion cryf sy'n llawer mwy uniongyrchol nag unrhyw neges y gallai'r lle hwn ei hanfon. Rhybuddir pob troseddwr, a throseddwyr mynych hyd yn oed yn fwy felly, os byddant yn parhau i droseddu, y byddant yn peryglu eu hawliau, eu hawliau priodasol a'u rhyddid dyddiol. Mae ynadon, swyddogion prawf a barnwyr yn ei gwneud yn gwbl glir beth y mae troseddwr yn ei beryglu os yw'n aildroseddu, ac felly does bosibl na allwn gymryd y weithred o aildroseddu gan y troseddwr fel eu cydsyniad hwy i golli'r hawliau a'r rhyddid hwnnw.
Mae'r adroddiad hwn yn ymwneud â niferoedd yn unig, ond dylai ymwneud â mwy na niferoedd—mae yna egwyddorion difrifol iawn yma. Yn hytrach nag anfon neges i droseddwyr di-baid y bydd ganddynt gyfrifoldebau tuag at gymdeithas o hyd, mae'n gwneud y gwrthwyneb. Mae'n dweud, er gwaethaf rhybuddion mynych gan farnwyr a swyddogion prawf y byddwch yn colli'ch hawliau sifil os byddwch yn parhau i droseddu, gallwch barhau i droseddu gydag amgylchiadau llai negyddol o ran eich hawliau sifil personol nag sydd wedi bod yn wir hyd yn hyn. Mae'n anfon neges at aelodau o'r gymdeithas sy'n cydymffurfio â'r gyfraith fod ein dosbarth gwleidyddol yn fwy allan o gysylltiad nag yr oeddent yn ei feddwl, oherwydd maent am ganiatáu i'r rhai na allant lynu wrth y gyfraith gael rhan yn creu'r gyfraith.
Does bosibl fod troseddwr, tra yn y carchar yn bwrw ei ddedfryd, yn berson addas i ddylanwadu ar y broses o benderfynu ar y rheolau y mae'r cyhoedd sy'n cydymffurfio â'r gyfraith yn gorfod byw oddi tanynt. Ni chaiff llawer o bedoffiliaid a gafwyd yn euog o feddu ar ddelweddau anweddus o blant eu carcharu, ond hyd yn oed pan gânt eu carcharu, fel Jonathan McNeill, cânt ddedfrydau sy'n fyrrach na phedair blynedd. Nid oedd angen rhoi unrhyw arwydd i'r dyn hwn ynglŷn â chael rhan mewn cymdeithas; nid oedd ond wedi ymddeol o fod yn swyddog heddlu chwe mis cyn ei arestio a'i ddedfrydu i 15 mis o garchar. Ond mae Llafur ac eraill yn y Siambr hon yn amlwg yn meddwl y dylai ef a phedoffiliaid tebyg iddo fod â rhan mewn cymdeithas o hyd. Wel, ni ddylai, a dylai pobl deimlo cywilydd eu bod am fynd ar ôl eu pleidleisiau.
Wythnos yn unig ar ôl i'r lle hwn anfon neges at rieni y dylent deimlo'n wael ynglŷn â'r modd y maent yn disgyblu eu plant, mae'r un gwleidyddion yn dweud wrth y rhai sydd am weld lluniau o blant yn cael eu cam-drin y dylent deimlo'n well amdanynt eu hunain. Mae'n ffiaidd. Os ydych chi'n mynd i barhau i newid yr etholaeth, efallai y dylech brofi'r farn gyhoeddus am y newidiadau arfaethedig yn briodol cyn cytuno arnynt yn y lle hwn. Nid wyf wedi cael unrhyw ohebiaeth gan yr etholwyr yn gofyn am ganiatáu i garcharorion bleidleisio. Fodd bynnag, rwy'n clywed gan bleidleiswyr sy'n pryderu bod y GIG yn methu, y system addysg yn methu a'r system gofal cymdeithasol yn methu. Nid oes ryfedd fod Llafur am newid yr etholaeth a chaniatáu i'r rhai nad ydynt yn malio dim, os o gwbl, ynglŷn â pha mor deg y mae cymdeithas yn gweithredu bleidleisio drostynt. Diolch.