9. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu: Cefnogi a Hybu'r Gymraeg

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:21 pm ar 2 Hydref 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 5:21, 2 Hydref 2019

Diolch yn fawr. Yn y lle cyntaf, a gaf i ddiolch i'r pwyllgor am eu gwaith yn ystod yr ymchwiliad ac am eu hystyriaeth ofalus o'r dystiolaeth a oedd wedi cael ei chyflwyno iddyn nhw? Fel dwi eisoes wedi nodi yn ymateb ysgrifenedig y Llywodraeth i'r pwyllgor, rŷn ni'n derbyn neu'n derbyn mewn egwyddor yr holl argymhellion sydd yn yr adroddiad—gan nodi, wrth gwrs, nad yw'r holl argymhellion yn rhai i'r Llywodraeth eu gweithredu. Mae rhai ohonyn nhw i'ch pwyllgor chi, felly dwi ddim eisiau mynd drwy'r holl argymhellion hynny heddiw. 

Bydd Aelodau yn ymwybodol y gwnes i ddatganiad ym mis Awst ynghylch y camau nesaf o ran y strwythurau ar gyfer gweithredu'r strategaeth Cymraeg 2050. Ein rôl ni fel Llywodraeth yw arwain, cynllunio, gosod cyd-destun a chreu'r amodau cywir ar gyfer cydweithio tuag at yr 1 filiwn. Mae'n grêt i weld bod Caroline Jones yn un o'r 1 filiwn yna a fydd gyda ni erbyn 2050. Diolch yn fawr i chi am wneud eich cyfraniad yn Gymraeg.

Rhan o'r gwaith o arwain, wrth gwrs, yw cymryd penderfyniadau strategol. Yn ein tyb ni fel Llywodraeth, mae'r pwyslais o ran polisi iaith wedi gwyro'n rhy bell i gyfeiriad rheoleiddio, ar draul ymyriadau polisi eraill dros y blynyddoedd diwethaf. A dyna oedd sail y Papur Gwyn yn 2017. Ac er nad ydyn ni bellach yn mynd i ddeddfu, dwi wedi gwneud penderfyniad sydd â'r nod o weld gwell cydbwysedd rhwng creu hawliau i wasanaethau Cymraeg ar y naill law, a gwaith ymarferol, sef gwaith polisi, ar y llaw arall. Wrth gwrs, bydd hwn yn arwain at gynyddu nifer y siaradwyr i'r 1 filiwn yna erbyn 2050, dyblu defnydd dyddiol y Gymraeg a chynnal ein cymunedau Cymraeg. 

Er mwyn llwyddo yn y gwaith hyn, dwi'n cytuno â'r dystiolaeth a gyflwynwyd i'r pwyllgor ynghylch yr angen i sicrhau bod yna fwy o ffocws a phwyslais yn cael ei roi ar gynllunio ieithyddol a newid ymddygiad ieithyddol o fewn y Llywodraeth ac yn allanol. Dyna pam y byddwn ni'n buddsoddi mewn arbenigedd cynllunio ieithyddol wrth sefydlu'r project yma, prosiect 2050, sef uned newydd amlddisgyblaethol o fewn Llywodraeth Cymru a fydd yn gyfrifol am yrru strategaeth Cymraeg 2050. Wrth gwrs, y nod yw ein bod ni'n prif ffrydio'r Gymraeg ar draws y Llywodraeth. Dyna yw'r nod. Felly, dŷn ni ddim eisiau'r adran yma i jest fod yn un rhan fach o'r Llywodraeth. Dyna bwrpas yr adran newydd yma. Fel y cyhoeddais i ym mis Awst, bydd yr arian yn cael ei ddefnyddio i ariannu swydd gwasanaeth sifil i arwain y project yma ac i gomisiynu panel o hyd at bedwar o gynghorwyr arbenigol allanol ar gynllunio ieithyddol. Mae'n swyddogion ni'n gweithio ar hyn ar hyn o bryd.