Felly, yr eitem nesaf yw'r datganiadau 90 eiliad, a'r datganiad cyntaf gan Vaughan Gething.

Diolch yn fawr, Lywydd. Mis Hydref yw Mis Hanes Pobl Dduon. Mae'n amser i ddathlu cyflawniadau pobl dduon a phobl o liw am ein cyfraniad i'n gwlad.

Rydym yn cydnabod pobl hynod o'n gorffennol a'n presennol sydd wedi gwneud gwahaniaeth go iawn, weithiau heb y gydnabyddiaeth y maent yn ei haeddu. Yn Ne Caerdydd a Phenarth, rydym yn ffodus i gael nifer o fodelau rôl i'w cydnabod a'u dathlu. Daw dau unigolyn o'r fath o Butetown: Billy Boston a Betty Campbell. Mae Billy Boston yn fab i dad o orllewin Affrica a mam Wyddelig. Cafodd ei anwybyddu gan gêm yr undeb. Nid oes gennyf unrhyw amheuaeth mai ei liw yw'r rheswm dros hynny. Fodd bynnag, mae'n cael ei gydnabod fel un o'r chwaraewyr rygbi'r gynghrair gorau erioed ym Mhrydain. Mae cerflun ohono ar Wembley Way ac yn Wigan lle y chwaraeodd y rhan fwyaf o'i rygbi. Yn anffodus, nid yw ei ddinas enedigol wedi rhoi'r un gydnabyddiaeth iddo eto.

Betty Campbell oedd y pennaeth ysgol du cyntaf yng Nghymru. Roeddwn i'n ei hadnabod; nid oeddwn bob amser yn cytuno â hi. Ond er gwaethaf ein gwahaniaethau, sydd wedi cael cryn gyhoeddusrwydd, mae ei chyflawniadau hanesyddol yn ddiymwad. Yn dilyn pleidlais gyhoeddus ar arwresau cudd, Betty fydd y fenyw gyntaf i gael ei hanrhydeddu â cherflun yn y brifddinas. Mae yna lawer mwy o bobl i ddysgu amdanynt a'u dathlu ym mhob rhan o'n gwlad. Gobeithio y bydd Aelodau ar draws y Siambr yn manteisio ar y cyfle i hyrwyddo Mis Hanes Pobl Dduon, i gofio am ein hanawsterau a'n brwydrau, oherwydd nid hanes du yn unig mo hwn, mae'n rhan hanfodol o hanes Cymru a'r byd ehangach.

Yr wythnos hon mae’n 45 o flynyddoedd ers agor Sain Abertawe, gorsaf radio leol annibynnol Abertawe. Yn gyntaf oll, hoffwn eu llongyfarch ar eu pen-blwydd yn 45 mlwydd oed. Mae'r bobl sy'n byw yn yr ardal yn gwybod yn iawn pa mor bwysig yw'r sefydliad hwnnw i'n rhan ni o dde-orllewin Cymru, sef Castell-nedd Port Talbot, Abertawe a sir Gaerfyrddin.

Dechreuodd ddarlledu ar 30 Medi 1974, fel yr orsaf radio fasnachol gyntaf yng Nghymru, y seithfed yn y Deyrnas Unedig, ond y gyntaf i ddarlledu yn Saesneg ac yn Gymraeg. Yn 1995, rhannwyd yr orsaf yn ddau wasanaeth ar wahân oherwydd brwydrau dros amleddau, a'r ddwy orsaf yw Sain Abertawe, a barhaodd fel cynt, a The Wave, a anelai at wrandawyr iau, nad oedd yn fy nghynnwys i, yn ôl pob tebyg.

Bu gan Sain Abertawe nifer fawr o gyflwynwyr dros y 45 mlynedd diwethaf, gyda llawer ohonynt wedi mynd ymlaen i ddarlledu’n genedlaethol, yng Nghymru ac yn Llundain. Bu ganddi rai darlledwyr a fu wrthi ers amser maith hefyd, fel Kevin Johns a Steve Dewitt, y ddau ohonynt yn hynod o adnabyddus yn ardal Abertawe.

Mae'r orsaf wedi bod yn rhan o’r gwaith o drefnu digwyddiadau ac ymgyrchoedd, a phob Nadolig er enghraifft, mae'n codi arian i elusen ac fe drefnodd ddigwyddiad yn Stadiwm Liberty ar gyfer cyn-filwyr, a fynychwyd gan sawl Aelod Cynulliad arall o Abertawe. Uchafbwynt wythnos Sain Abertawe i wleidyddion yw'r rhaglen ffonio i mewn ar fore Sul gyda Kevin Johns. Credaf fod pob Aelod lleol sy’n cynrychioli'r rhan honno o dde-orllewin Cymru wedi bod ar Sain Abertawe, ac un neu ddau o'r tu allan i'r ardal hefyd. Gyda'r cyfle i ateb cwestiynau gan y cyhoedd wrth iddynt ffonio i mewn, mae wedi bod yn llwyddiant ysgubol, ac rwy'n edrych ymlaen at y 45 mlynedd nesaf, ond rwy'n credu efallai mai rhywun arall fydd yn gwneud yr araith hon bryd hynny. [Chwerthin.]

Y dydd Iau hwn, ar 3 Hydref, byddwn yn dathlu 160 mlynedd ers sefydlu siop archebion post Pryce-Jones a 140 mlynedd ers agor Warws Brenhinol Cymru Pryce-Jones. Bydd dathliad a drefnwyd gan y ganolfan treftadaeth ar gyfer canolbarth Cymru yn Warws Brenhinol Cymru Pryce-Jones, sy'n adeilad rhestredig gradd II yn y Drenewydd, i nodi bywyd Syr Pryce Pryce-Jones, a oedd yn arloeswr siopa archebu trwy'r post.

Roedd gan Pryce-Jones siop ddillad yn y Drenewydd a chafodd y syniad o anfon nwyddau i'w gwsmeriaid trwy'r post gan ddefnyddio'r rheilffordd. Roedd ei fusnes dillad mor boblogaidd nes iddo lunio’r catalog archebion post er mwyn i’r rhai na allent deithio i'w siop yn y Drenewydd allu prynu ei nwyddau. Dywedir wrthyf fod y Frenhines Victoria a Florence Nightingale ymhlith ei gwsmeriaid, a châi ei wlanen Gymreig ei gwerthu i gwsmeriaid ledled y byd.

Ef hefyd sy’n cael y clod am ddyfeisio’r cwdyn cysgu a bu’n Aelod Seneddol dros sir Drefaldwyn ar ddau achlysur. Yfory, bydd dau blac yn cael eu dadorchuddio gan or-or-ŵyr yr entrepreneur, David Pryce-Jones, ac Uwch Siryf Powys, David Lloyd Peate, i nodi cyfraniad yr arloeswr i dreftadaeth sir Drefaldwyn a man geni archebu trwy’r post yn fyd-eang.

Heddiw, cymerodd dros 200 o bobl ran yn nigwyddiad blynyddol Beicio i’r Senedd, ac ymunodd Aelodau Cynulliad trawsbleidiol â hwy, ynghyd ag ambell Weinidog hefyd. Fe wnaethant hynny oherwydd eu bod yn credu y gall Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013, y ddeddf arloesol a basiwyd gan y Senedd hon, helpu i ddatrys llawer o'r problemau mwyaf dybryd sy'n wynebu Cymru. Ond gwnaethant hynny hefyd oherwydd eu bod am weld uchelgais y ddeddfwriaeth arloesol honno i wneud cerdded a beicio yn ffyrdd mwyaf naturiol o deithio yng Nghymru yn cael ei wireddu. Ac eto, ers inni basio'r Ddeddf honno, y gwir trist yw bod nifer y bobl sy'n cerdded a beicio yng Nghymru wedi gostwng mewn gwirionedd. Pan gaiff y Ddeddf teithio llesol ei hariannu'n briodol a'i chefnogi gan strategaeth gynhwysfawr sy'n seiliedig ar dystiolaeth, maent yn credu y gwelwn y llwyddiant sydd ei angen arnom. Ac mae'r canlyniadau hyn yn hanfodol bwysig.

Byddai i fwy o bobl symud o gwmpas ar droed neu ar feic yn lle mewn ceir yn ein helpu i gyflawni pob un o'n saith nod cenedlaethol a nodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Mae'n ymwneud â cherdded a beicio yn cymryd lle teithiau ceir, gan dorri allyriadau carbon, lleihau llygredd aer, gwella iechyd, a hyrwyddo cydraddoldeb trwy ddarparu math llawer mwy fforddiadwy o drafnidiaeth. Ac mae'n helpu ein heconomi trwy leihau tagfeydd ac yn cynorthwyo cydlyniant cymunedol trwy gynyddu rhyngweithio cymdeithasol.

Roedd gweld pobl o bob rhan o Gymru yn cymryd rhan yn y daith o ganolfan hyfryd Pedal Power ym Mhontcanna yn brofiad ysbrydoledig heddiw. Rwy'n falch iawn fod cymaint o Aelodau'r Cynulliad o bob plaid wedi ymuno â ni ar risiau'r Senedd heddiw, a rhai ohonynt ar y daith ar draws Caerdydd hefyd, i ddangos eu cefnogaeth i fwy o deithio llesol gwell.

Dyma arddangosiad go iawn o’u ffydd y bydd y sefydliad hwn yn cyflawni’r addewidion a wnaed wrth basio’r ddeddfwriaeth hon sy’n arwain y byd, ac edrychwn ymlaen at weld digwyddiad hyd yn oed yn fwy ac yn well y flwyddyn nesaf, a chlywed am y cynnydd a wnaed ar wneud Cymru y wlad orau ar gyfer beicio a cherdded.