Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru am 2:17 pm ar 9 Hydref 2019.
Diolch yn fawr iawn ichi. Yn gyntaf, a wnaiff y Gweinidog ymuno â fi i longyfarch Cyngor Sir Ynys Môn ar gael ei farnu'r ail orau yng Nghymru mewn astudiaeth newydd? Mae'r arweinydd o Blaid Cymru, Llinos Medi, a'i thîm yn haeddu pob clod, felly hefyd y cyn prif weithredwr, Gwyn Jones, a'i dîm, ac a gaf i ddymuno'n dda iawn i'w olynydd o, Annwen Morgan, wrth iddi hi ddechrau ar ei gwaith? Ond mae'r llwyddiant yna wedi dod yn wyneb heriau ariannol difrifol iawn. Mi fu'n rhaid i'r cyngor wneud toriadau o ryw £2.5 miliwn eleni, yn dod â chyfanswm y toriadau i ryw £25 miliwn. A'r unig ffordd y llwyddwyd i gydbwyso'r llyfrau eleni oedd efo cynnydd treth cyngor o bron i 10 y cant, fel gymaint o gynghorau eraill. Ond all hynny ddim bod yn opsiwn ar gyfer y flwyddyn nesaf. Does yna'r unlle ar ôl i dorri, ar wahan i addysg a gwasanaethau cymdeithasol, ac efo'r gwella sylweddol mewn gwasanaethau plant a'r pwysau cynyddol ar wasanaethau oedolion, allwn ni ddim bygwth y gwasanaethau i'n pobl fwyaf bregus.
Rŵan, efo chwyddiant a chynnydd yn y galw am wasanaethau, mae cyngor Môn angen £6 miliwn yn ychwanegol y flwyddyn nesaf dim ond i sefyll yn llonydd. Mi fyddai cynnydd treth cyngor o 5 y cant, sy'n dal yn ormod, yn dod â rhyw £2 miliwn i mewn, ond ar ben hynny byddai angen £4 miliwn yn fwy arnyn nhw—nid cyllideb fflat, nid rhewi, nid eu hachub nhw rhag toriadau pellach, nid grantiau penodol, ond arian ychwanegol yn y gyllideb graidd. Ydy'r Gweinidog yn sylweddoli mai dyna'r sefyllfa bellach? Ydy hi'n sylweddoli bod gwaith ataliol cynghorau'n arbed arian i gyrff eraill, fel gwasanaethau iechyd, a does yna'r unlle i'w dorri yn Ynys Môn? Rydym ni angen addewid ac rydym ni angen sicrwydd bod yna newid ar fyd.