Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:08 pm ar 9 Hydref 2019.
Ddirprwy Lywydd, a gaf fi rannu diolch Dawn Bowden i'r partneriaid a fu'n gweithio'n ddiflino ers i'r cyhoeddiad gael ei wneud i gefnogi'r gweithwyr yr effeithiwyd arnynt? A gaf fi ddiolch hefyd i Dawn Bowden am gydnabod yr ymdrechion a wnaed gan fy swyddogion i geisio arbed ac ailstrwythuro'r cwmni? Rwy'n cydnabod y bydd cau Triumph Furniture yn effeithio'n fawr ar economi Merthyr a'r cyffiniau.
Nawr, mae Dawn Bowden yn gofyn nifer o gwestiynau pwysig, yn bennaf mater y taliadau diswyddo a pha mor gyflym y gellir bwrw ymlaen â hwy a'u prosesu a hefyd y rôl y mae Brexit wedi'i chwarae yng nghwymp y cwmni, yn ogystal â ffactorau eraill, sef yn benodol, colli un contract mawr. Gyda golwg ar daliadau diswyddo, byddaf yn ysgrifennu at Wasanaeth Taliadau Diswyddo Llywodraeth y DU i ofyn a ellir prosesu hawliadau mewn modd yr un mor gyflym â'r hyn a ddigwyddodd gyda Thomas Cook, lle y rhoddwyd taliadau diswyddo i gyflogeion yn gyflym. O'r hyn a ddywedodd Dawn Bowden heddiw, ac o'r hyn y gallais innau hefyd ei ganfod, rwy'n credu bod llawer iawn o weithwyr yn byw o'r llaw i'r genau ac angen cymorth ar frys oherwydd hynny. A byddaf yn ysgrifennu heddiw ynghylch y mater hwnnw.
O ran Brexit a ffactorau eraill, wel, os ymdriniwn â chwestiwn archeb yr Adran Gwaith a Phensiynau yn gyntaf, mae hwn yn gwestiwn y mae angen ei gyfeirio at Lywodraeth y DU ac yn rhywbeth y byddwn yn sicr yn mynd ar ei drywydd. Gwn fod Aelodau Seneddol, Gerald Jones yn bennaf, yn gofyn y cwestiwn yn San Steffan hefyd. Rwyf am ddeall i ba raddau y cyfrannodd colli'r un archeb fawr hon at gwymp dramatig a sydyn yn y busnes. Ond nid oes amheuaeth o gwbl fod Brexit wedi parhau i chwarae rhan. Yn wir, yng nghyfrifon y cwmni ei hun, nodwyd yr ansicrwydd parhaus ynghylch Brexit, yn ogystal â'r gostyngiad yng ngwerth y bunt. Mae gwerth y bunt wedi gostwng eto wrth i'r tebygrwydd ein bod yn mynd i adael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb gynyddu. Felly, yn y bôn, mae'r syniad o 'weld Brexit wedi'i wneud o'r diwedd' wedi rhoi diwedd ar y cwmni hwn. Ofnaf y bydd llawer o gwmnïau eraill yn wynebu cwymp tebyg.
Mae Dawn Bowden yn gofyn pa asesiadau a pha ymateb y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei roi i fusnesau sy'n debygol o wynebu anawsterau difrifol iawn yn ystod yr wythnosau nesaf. Wel, gallaf ddweud wrth yr Aelodau heddiw ein bod wedi cynnal asesiad ar draws pob un o'r 22 o ardaloedd awdurdodau lleol o swyddi yr ystyrir eu bod yn wynebu risg canolig i uchel o gael eu colli os byddwn yn gadael Ewrop heb gytundeb. Mewn rhannau o Gymru, mae'r risg mor uchel â 30 y cant o'r swyddi sy'n cael eu categoreiddio fel risg ganolig i uchel. Mae honno'n sefyllfa ofnadwy i fod ynddi. Felly, rhaid i mi bwysleisio wrth yr Aelodau na fydd unrhyw waith paratoi gan y Llywodraeth hon na chan Lywodraeth y DU yn llwyr liniaru'r effaith ar y canlyniadau pe bai Prydain yn gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb.