Part of the debate – Senedd Cymru am 6:27 pm ar 16 Hydref 2019.
Diolch yn fawr iawn, a diolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl. Dwi'n meddwl mai Llyr Gruffydd sydd wedi ceisio symud i ffwrdd o'r mater penodol dan sylw, a diolch am wneud hynny. Mae yna faterion mwy eang, wrth gwrs, na'r rhai rydyn ni wedi bod yn eu trafod heddiw, ac mae modd defnyddio'r system gynllunio mewn ffordd effeithiol er mwyn creu gwell cydbwysedd o fewn ein cymunedau ni, ac i alluogi cymunedau i weithio yn erbyn sefyllfa lle mae yna ormodedd o ail gartrefi yn gwthio pobl leol allan oherwydd bod y prisiau yn mynd drwy'r to. Does ond rhaid ichi edrych ar rai cymunedau yng Ngwynedd ac Ynys Môn i weld realiti'r sefyllfa yna, ac mae yna wledydd eraill—y Swistir, Denmarc, Gogledd Iwerddon hefyd, ac wedyn Guernsey a Llundain—mae yna reolau o fewn y system gynllunio y gellid eu defnyddio i fynd i'r afael â'r broblem ehangach, a dwi yn edrych ymlaen at weld ffrwyth gwaith ymchwil Cyngor Gwynedd i mewn i'r sefyllfa yna.
O ran y mater penodol rydyn ni wedi bod yn ei drafod heddiw, dwi'n diolch i ddau gyfrannwr am eu syniadau nhw. Dwi'n hapus iawn, wrth gwrs, i fod yn trafod datrysiadau eraill, yn wahanol i'r un rydyn ni wedi'i gynnig yn fan hyn—tynnu rhyddhad trethi busnes oddi ar ail gartrefi, ac mae hwnna'n un ffordd ymlaen, neu ddefnyddio'r rheolau cyllid y wlad. Dwi'n agored iawn i feddwl am hynny, ond nid fi ydy'r Gweinidog. Mae angen i'r Gweinidog ddechrau cymryd yr holl fater yma o ddifri, ac, yn anffodus, dwi yn teimlo brynhawn yma ein bod ni ddim wedi cael ein hargyhoeddi o gwbl fod yna ddealltwriaeth o gymhlethdod y sefyllfa, a dealltwriaeth o beth yn union sydd yn mynd ymlaen, a dealltwriaeth o'r loophole penodol yma sydd yn y system. Dwi'n hynod siomedig ynglŷn â hynny. Roeddwn i yn gobeithio y bydden ni heddiw yn gallu cael o leiaf rhyw fath o arwydd fod yna ddatrysiad ar fin cael ei ganfod. Yr unig—ychydig bach—o oleuni roeddwn i yn ei gymryd oedd bod yna ddisgrifiad yn fanna yn rhywle o artificial avoidance. Rŵan, i mi, loophole ydy hynna; gair arall am 'loophole' ydy 'artificial avoidance'. A dwi'n mawr obeithio y bydd y mater yma yn cael sylw gan y Llywodraeth.
Y tric yma roedd Rhun ap Iorwerth yn sôn amdano fo—y premiwm ei hun sydd wedi achosi hyn, i raddau. Ie, mae pobl yn ceisio ffeindio ffordd o beidio â gorfod talu'r premiwm, ac wedyn yn chwilio am driciau er mwyn gallu peidio â thalu unrhyw dreth o gwbl. Ac mi wnaeth y cyn Prif Weinidog sôn am hysbyseb ar y radio roedd e wedi ei glywed yn sôn am gwmni oedd yn ceisio rhoi cyngor i berchnogion ail gartrefi ynglŷn â sut i beidio â gorfod talu treth cyngor. Mae'n sobor pan ydym ni'n cyrraedd sefyllfa fel yna, oherwydd mae'r arian sy'n cael ei golli allan o'r gyfundrefn yn arian gwerthfawr i gynghorau lleol a allai fod yn cael ei ddefnyddio i greu tai fforddiadwy, tai cymdeithasol, tai sydd eu hangen o fewn ein cymunedau ni.
Felly, dwi yn gobeithio y bydd yna ailfeddwl ac y bydd yna ystyried o ddifrif beth ydy'r ffordd o gwmpas y broblem yma. Beth gawsom ni gan y Gweinidog, yn anffodus, oedd disgrifiad o'r fframwaith casglu treth cyngor a disgrifiad o'r hyn sy'n digwydd, a does gen i ddim hyder o gwbl y prynhawn yma fod y Llywodraeth yn mynd i geisio mynd i'r afael â hyn, er gwaethaf cyfraniadau pawb arall o gwmpas yr ystafell heddiw.